Ўзбекист0н рeспубликаси олий ва ўрта махсус таълим

кўнтатллй.ун.
Мазкур лиуж|;и(ҳирду таълим жараёни ва кадрлар тайёрлашнинг изчиллиги ва ии/.лук.си/.лигииии и.иъминлииш, таълимнинг барча турлари ва босқичларида ўқув- тарбия жараёнини мақбуллаштириш; умумий ўрта таълимнинг белгиланган давлат таълим стандарти талабларини бажарилишига эришиш мониторинги амалга оширилишини тартибга солиш каби масалалар ўз аксини топган. Шунингдек, .ъ•илиилли таълим хизматлари кўрсатиш, таълим ва кадрлар тайёрлаш соҳасида .шахс, жамият ва давлат манфаатларини ҳимоя қилиш; меҳнат ва таълим хизмат
¹¹¹¹¹ МиИИуИИҳт И ашкилотининг 2015- йил 25- сентябрдаги 70 - Бош Ассамблеясида қабул қилинган 2016-2030 виллмр.а мо лжулланган “Барқарор Ривожланиш Мақсадлари”;“Ўзбекистон Республикасининг 2013-2017- йилларда таълим Мъкиорини ривожлантириш режаси”; Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг “2016-2030- йилларга им. И|<илл.иии}».иии Барқарор ривожланиш Мақсадларини Ўзбекистон Республикасида амалга ошириш” тўғрисидаги 2016 йил И- Ибвтиилдии|»и 11 л-Ф-сонли Фармойиши
Таълим сифати ва кўрсатиладиган таълим хизматлари номенклатурасига нисбатан қўйиладигнн талабларни белгилаш кабилар инобатга олинган. Бинобарин, ушбу йўналишда таълим ва унинг пировапд натижалари, таълим олувчиларнинг билим, кўникма ва малакалари даражасини мунтазам баҳолаш тартиби ва мезонларини ишлаб чиқиш; ўқув-тарбия жараёни, унда қўлланиладиган педагогик технологиялар, ахборот таъминотига эришиш; ўқитиш даражасини назорат қилиш, таълим муассасаларида ўқувчиларнинг билим, кўникма ва малакаларига қўйиладиган меъёрий талаблапни белгилаш муҳим аҳамият касб етади. Шу маънода, таълим ва кадрлар тайёрлаш сифатига баҳо беришнинг холис тизими, ҳамда таълим муассасаларини аттестациядан ўтказиш ва аккредитация қилишни жорий этиш; миллий стандартлар талабларининг таълим сифати ва кадрлар тайёрлашга нисбатан халқаро талабларга мувофиқлигини таъминлаш; умумий ўрта таълим тизимида фаолият кўрсатаётган педагог кадрлар билими ва касбий компетенсиялари сифатини назорат қилиш ҳамда холисона баҳолаш тизимини ташкил етиш масалаларига алоҳида еътибор қаратилди. .
Мазкур масалалар таълим-тарбия сифатини такомиллаштиришда педагогик диагностикадан оқилона фойдаланишнинг йўналишларини ифодалаб, уларнинг назарий-емперик асослари педагог, психолог, ҳуқуқшунос, сиёсатшунос ва файласуф олимлар томонидан тадқиқ етишни тақозо қилади.
Республикамиз олимлари: Э. Ғозиев, Ғ. Шоумаров, М. Қуронов, О. Тўраева, Р. Мавлонова О. Мусурмоновалар ёшларнинг маънавий қиёфасини шакллантириш, ривожлантириш ҳамда жамиятнинг ҳар бир аъзоси онгига миллий истиқлол ғояларини сингдириш, мафкуравий иммунитет ҳосил қилиш масалаларини тадқиқ қилишган ва бу муаммолар ечимини топиш учун ўз илмий-амалий мактабларини яратишга муваффақ бўлишган.
Бугунги кунда профессор Э.Ғозиевнинг “Олий таълим тизимида таҳсил олувчи талабаларнинг ақлий қобилиятларини ташхислаш”, М. Қуроновнинг “Ёшларда мафкуравий иммунитетни ҳосил қилиш” каби методикаларидан жамиятимиз педагоглари унумли фойдаланишмоқда.
Мамлакатимиз олимлари: Б. Қодиров, О. Ҳасанбоева, Ш. Абдуллаева, К. Зарипов, А. Гулбоев, З. Қурбониёзовалар ёшларнинг тарбияланганлик даражасини ташхислаш, хулқидаги нуқсонларни коррексиялаш, ўсмир ва ўспирин ёшидаги ўқувчилари касб танлашга тўғри йўналтириш масалалари устида илмий изланишлар олиб бордилар ва махсус методикалар яратишга муяссар бўлдилар ҳамда Ўзбекистонда педагогик диагностиканинг фан сифатида шаклланишига ўз улушларини қўшдилар.
Бугунги кунда Б. Қодировнинг «Ўқувчиларнинг иқтидори ва қобилиятларини диагностика қилиш», О. Ҳасанбоеванинг «Кичик мактаб ёшидаги ўқувчиларнинг қобилиятларини ташхислаш», К. Зариповнинг “Ўқитувчиларнинг касбий тайёрлигини ташхислаш”, Ш.А. Абдуллаеванинг “Ўспиринларнинг тарбияланганлик даражасини диагностика қилиш ва хулқидаги
нуқсонларни коррексиялаш” номли методикалари узлуксиз таълим тизимига татбиқ қилиниб, самарали натижалар бермоқда.
Ўзбек олимларидан: Р.Ҳ.Джураев, Ж.Ғ.Йўлдошев, Ш.С.Шарипов,

2. 
   Х.Ходжаев, Д.л.Рўзиевалар таълим муассасалалари раҳбарларининг касбий фаолиятини ташхислаш, таълим сифатини ошириш мониторингини ўрганиш масалалари устида илмий изланишлар олиб бормоқдалар.
   

Мамлакатимизда амалга оширилаётган иқтисодий ва ижтимоий ўзгаришлар, иқтисодиётнинг инновацион йўналишда шакллантирилиши, жаҳон иқтисодиётига интеграллашуви таълим тизими олдига долзарб масалаларидан бири бўлган сифатли таълимни амалга оширишни ва сифатли мутахассислами тайёрлаш вазифасини қўйди.
2017-йил 15-августда қабул қилинган Ўзбекистон Республикаси Президентининг “2017-2021-йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегияси”да ҳам мамлакатда янги мазмундаги узлуксиз таълим тизимини яратиш вазифаси қўйилди, унинг таркибида еса янги мазмун ва моҳиятдаги инновацион таълим тизимини шакллантириш бош йўналиш сифатида белгилаб олинди. Бу нафақат бошқарув муаммолари, балки таъиим жараёни субъектлари фаолиятини инновацион ташкил етиш технологияларини такомиллаштириш, уларни ташхис қилиш ва ўрганиш вазифаларини белгилайди. Демак, таълим тизимида иннновацион жараёнларни ташкил қилишнинг илк қадамларидан бири бу — ўқитувчиларни инновацион педагогик жараёнга тайёрлигини диагностика қилиш, мақсад қўйиш, режалаштириш ва башорат қилиш жараёнларини ўргунишни таъминлашдир.
Ҳу лиолут педагог диагностикаси (ўз-ўзини ташхислаш), ота-оналар, |ич|||)ъ||(ъ|,|| тоиииоуидати ўқувчилар жамоасини ташхислаш; маъмурият,
миииии.4ии.сНисл.ил \;и таълим бўлимлари услубиётчилари томонидан олиб
Иъм ил,ив(ии|ъиин л.и.:|иҳлслиа.сли йўналишларини ҳам қамраб олади.
Узлуксиз таълим ли/иннд.и педагогик диагностика ва коррекциянинг яхлитлиги назарияси ва амалиёти алоҳида ўрганилиши лозим бўлган ва ўз ечимини кутаётган масалалар сирасига киради.
О зиниии)ъ, мақсади, вазифалари, татбиқ қилиш соҳаси бўйича педагогик диагностика ҳамиша мустақил бўлган. Аммо ҳанузгача педагогик диагностикани мавҳум ва турли баҳс-мунозараларга сабаб бўлувчи йўналиш, уни «дастур сифатидагина қабул қилиш мумкин»,- деб ҳисоблайдиган олимлар ҳам йўқмас. Шу сабабли бугунги кунда «педагогик диагностика» атамасининг бир неча талқинлари мавжуд бўлиб, улар мазмун-моҳиятига кўра хилма-хилдир.
Бир қатор тадқиқотчи олимлар (Г. Ройлеке, Р. Роилет, К. Леонгард, А. Басс, Ҳ.Личко, А. Шмелев) педагогик диагностикани-«педагогик фаолиятни қулайлаштиришда зарур бўлган ахборотни қўлга киритиш жараёни»,-деб таъкидлайдилар.
Х. И^?егцр, Н. Петиллон, В. Богацкийлар “...педагогик диагностика психологик диагностикадан ажралиб чиққан”, - деган фикрни илгари суришади.
Бугунги кунда Й. Йирасек, А. Керн ёшларнинг билим олишга мойилликларини аниқловчи ориентацион тестлари, Д.Б.Элкониннинг «График диктант»и, Л.1 „Венгернинг «Нуқталар бўйича чизиш», И. Швансарнинг «Ақлий ривожланишни диагностика қилиш» каби методикалари машҳурдир.
Немис олими Мауерманнинг ёзишича: «Педагогик диагностика ўзлаштириш ва ўқув жараёнига тайёргарлик ўртасида алоқа ўрнатади, ўқув жараёнида кечадиган ўқув мақсадини тўғри белгилайди ва ўқув- ташкилий шаклларни шароитга мослигини баҳолайди¹».
К. Клауер педагогик диагностикага таъриф берган бир қатор олимларни танқид остига олиб, шундай фикрларни билдиради: «Педагогик диагностика (ташхислаш) вазифаларини бир пайтнинг ўзида амалга ошириш мушкул. Педагогик диагностика долзарб педагогик қарорларни, ҳукмларни чиқаришга бўлган уринишлар мажмуидан иборат»².
Рус олими В.И.Зверев: «Педагогик диагностика-бу турли педагогик вазиятларни ўрганиш, аниқлаш, таълим тизими қатнашчиларининг хилма-хил қобилиятлари даражасини билишдан иборат жараёндир³», - деган фикрни илгари суради. Бошқа рус олимаси Л. Денякина:» Педагогик диагностика-бу педагогнинг ўқув- тарбиявий жараённи ташхислашда и н д и ви д у ал -ин а И ак ави у сифатларини белгиловчи, шахснинг ижодий тараққий топишида кўмакчи, педагогик жамоанинг муваффақиятини оширувчи фаоииятдир. Педагогик диагностика ўқув жараёнининг самарадорлигини ошириш, мазмунини бойитиш ва аттестация учун қўлланилади», -деб ёзади.
Бинобарин, педагогик диагностика атамасига бугунги кунда кўплаб тарифлар учрайди. Барча тавсифларни умумлаштириб, қуйидагича фикр билдириш мумкин: педагогик диагностика-педагог шахсининг ва у билан мулоқотга киришувчиларнинг педагогик тизим натижаларини ўрганиш, таҳлил қилиш, баҳолаш,самарадорлигини ошириш жараёнидир.

Педагогик диагностика-педагог шахсининг ва у билан мулоқотга киришувчиларнинг педагогик тизим натижаларини ўрганиш, таҳлил қилиш, баҳолаш, самарадорлигини ошириш иаравонидир.

Таълим муассасаларида педагогик диагностика таълим субъектлариртинг шахс тараққиётидаги муносабатини қуйидаги ҳолатларда ифодалайди.

1. 
   Таҳсил олувчи ва ўқитувчиларнинг маълум бир қобилиятларини ривожлантириш динамикасини ўрганади.
   

¹ Маерманн В Диагностишен ин дер Сбуие. - Берлин, 1996, 112 п