Ўзбек дипломатияси тарихидан



Download 11,99 Mb.
Pdf ko'rish
bet74/184
Sana19.12.2022
Hajmi11,99 Mb.
#890942
TuriДиплом
1   ...   70   71   72   73   74   75   76   77   ...   184
Bog'liq
O`zbek diplomatiyasi tarixidan

“Сафарномайи Бухоро”(асари Муҳаммадшоҳи қожор. 1259-1260).
Ба эҳтимоми Ҳусайн Замоний. Теҳрон. 1373 ҳ.к. 37-бет.
2. Қаранг: “Эрон”. Мақолалар тўплами. Тош., Фан., 1977. 103-114
бетлар.
160


арз қи ли ш га т о п ш и р и қ берилгани қай д қилинад и. Ф орс тилида 
ёзилган мактубда “ э л ч и ” , “ к ў р и н и ш б е р и ш ” каби туркий сўзлар- 
н и н г қўлланилиш и кузатилади.
Ҳ ож и М уҳаммад Ш ари ф б ей Ф атҳалиш оҳга ам и р н и н г макту- 
б и н и олиб б о р и ш б илан бирга Э р о н вази р и М ирза Ш аф еъга 
М уҳаммад Ҳ аким қуш б еги н и н г хатини ҳам олиб борган эд и .1 Бу 
м актуб “ М уҳам м ад Ҳ а к и м қ у ш б еги б а М и р за Ш аф еъ вази р 
н ави ш таан д ” сарлавҳаси б илан “ М ун ш аот ва ёр л и қ о т” тўпламига 
ҳам к и р и т и л ган .2
Қ уш беги м актубида Ҳ о ж и М уҳам м ад Ш а р и ф б е й эл чи л и ги
ва а м и р м актубидаги м аъ лум отларга и зо ҳ берилади. Қ уш беги 
Бухоро а м и р и н и н г “д и н и й м уш кулотлар ва зарур м асалаларни 
ҳал қи л и ш учун” халиф аи зам он ҳазратларидан мўътабар ислом 
и м ом лари ва улуғ м уж таҳидларнинг б и р неча ж илд китобларини 
сўрагани ва халиф а талаб қилган ки то б л ар н и “ м арҳам атном а” 
б и л ан биргаликда Багдод волийсига ю бориб, унга китоблар ва 
мактубни ам ирга еткази ш н и бую ргани ҳақида ёзилади. Қуш беги 
м а к т у б и д а Б а гд о д в о л и й с и бу к и т о б л а р н и ў з и н и н г й и р и к
а ъ ё н л а р и д а н б и р и б ў л г а н Б а с р а н и н г с о б и қ д а ф т а р д о р и
(ҳисобчиси) Ҳ асан Ч алабий орқал и ю б органи айтилади. М азкур 
э л ч и г а Ҳ о ж и М у ҳ а м м а д Ш а р и ф б е й ҳ а м р о ҳ л и г и д а ю р т и га
қайтиш га рухсат этилгани ва қадрдон дўст С урайё м ақом ю ксак 
шоҳга ж авоҳирлар б и л ан н о зи к безатилган яш м а коса совға қилиб 
ю б орган и н и эслатади. М азкур эл чи л ар ети б борганда (уларга) 
м уносиб м еҳм он н авозли к ва м усоф и рп арварл и к кўрсатиб, Багдод 
том он ж ўнатиб ю бориш ҳақида илтим ос қилинади.
Д ем ак, к у ш б е ги н и н г Э р о н вази р и М и р за Ш аф еъга мактуби 
а м и р Ҳ ай д ар м актуб и даги м аъ л у м о тл а р н и тасд и к д аган ҳолда 
у н д а а м и р г а Т у р к и я с у л т о н и д а н к и т о б л а р б и л а н б и р г а
“ м а р ҳ а м а т н о м а ” ҳам к е л га н и , у л а р н и о л и б келган э л ч и н и н г 
н ом и ва у н вон и (Б а с р а н и н г с о б и қ д а ф т ар д о р и Ҳ асан Ч алабий) 
ва Бухоро а м и р и н и н г Э рон ш оҳига ю б орган совғаси (ж авоҳир- 
л а р б илан безати л ган яш м а коса) ҳам да э л ч и л ар ш о \ са р о й и н и
зи ёр ат қи л ган д ан сўн г Бағдодга йўл о л и ш и ҳақидаги м аълум от­
л а р аён бўлади.
/. 
Муҳаммад Ризо Балхий. Мактуботи амир Ҳайдар. ЎзР ФА ШИ
қўлёзмалар хазинаси. Инв. №292. 146-150 бетлар.
2. Инв. № 300. 21-бет.
161


А мир Ҳ айдар м актуб ининг ёзилган вақти ва Ҳ ож и М уҳаммад 
Ш ариф бей эл ч и л и ги н и н г сан аси эса архив ҳужжатлари асосида 
аникданади.
О ренбург облает давлат архивида сақланаётган ушбу чегара- 
бўйи ш аҳарнинг генерал-губернатори П. Э ссен н и н г Россия таш қи 
иш лар м инистри К. В. Н ессельроде га йўллаган м актубида1 Туркия 
султони Бухоро ам ирига қим м атбаҳо китоблар ю боргани ва унга 
ж аво б ан а м и р ў зи н и н г а ъ ё н л а р и д а н бўлган М и рза Ҳ ож и н и
Т у р ки яга элчи эти б ю б о р аётган и ҳам да К о н с т а н т и н о п о л ь г а
кетаётган а м и р эл ч и си Э р о н о р қ а л и ўтиб, ш оҳга ҳам махсус 
мактуб ва совғалар олиб кетаётган и маълум қилинади.
М азкур ҳужжат ў зи н и н г ш у ж иҳати б и л ан а ҳ а м и я т л и к и , у 
Ҳ ож и М ухаммад Ш ари ф б ей эл ч и л и ги н и н г санаси ҳамда ам ир 
Ҳ ай д арн и н г Э рон ш оҳи Ф атҳал и ш оҳга м актуб ёзган вақти н и
аникуташ и м к о н и н и б е р а д и . Г е н е р а л -г у б е р н а т о р н и н г гр а ф
Н ессельроде га 1819 йил 24 м ай кун и ёзган м актубида М ирза 
Ҳ ож и элчи си ф ати д а 1819 й ил 4 м артда ж ўнаб кетгани қайд 
қилинади. Д ем ак, Т уркия элчиси Бухорога 1819 й и л н и н г бош ида 
келган бўлиб чиқади.
У м ум ан , Бухоро а м и р и Э р о н ва Т у р к и я га ю борган Ҳ ож и
М у ҳ а м м а д Ш а р и ф б е й б о ш ч и л и г и д а г и э л ч и л и к х а м д а ш у 
м у н о са б а т б и л а н Ф а т х а л и ш о х га й ў л л ага н м ак туб ва с о в г а - 
салом лар XIX аср н и н г б и ри н чи чорагида Бухоро ва Э рон ўртасида 
тез-тез содир бўлиб турган зиддиятлар ш ароитида хам д и п л о м а ­
ти к ал оқаларни сакдаб туриш ва ўзаро к е л и ш м о в ч и л и к л а р н и
б а р т а р а ф қ и л и ш г а и н т и л и ш л а р и к к и
ў р та с и д а ги э л ч и л и к
м уносаб атл ари да ўз а к с и н и т о п га н и д а н д а л о л а т б ерад и .

Download 11,99 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   70   71   72   73   74   75   76   77   ...   184




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish