Ўзбек дипломатияси тарихидан



Download 11,99 Mb.
Pdf ko'rish
bet82/184
Sana19.12.2022
Hajmi11,99 Mb.
#890942
TuriДиплом
1   ...   78   79   80   81   82   83   84   85   ...   184
Bog'liq
O`zbek diplomatiyasi tarixidan

МИТТ, т. 2. 288-бет.
2. МИТТ, т. 2. 289-бет.
174


н и н г т о р -м о р к е л ти р и л и ш и н ати ж аси д а ч и п а к к а ч и қ қ а н , бу 
борада Хива асоси й таш аб бускор бўлганлиги учун ҳам М уҳаммад 
А м и н х о н ў зи н и ф о р с л а р у с ти д а н ға л а б а н и қўлга к и р и т га н
ҳукм дор си ф ати д а тутарди.
И к к и ўртада б ўлиб ўтган м у зо к а р а л а р н и н г т а ф с и л о т л ар и
Л о л а б о ш и н и н г э с д а л и к л а р и д а б и р м а - б и р б а ё н э т и л г а н 1. 
А ф суски , улар ҳақидаги м аълум отлар Х ива со л н о м а л а р и ёки 
бизгача етиб келган х о н л и к архиви ҳуж ж атларида учрам айди.
Э р о н эл ч и с и ўз тасу р о тл ар и д а ё зи ш и ч а , Х ивадаги қ у л л а р н и 2 
о зо д қ и л и ш м асал аси га хон Э р о н н и н г унга н и сб атан д у ш м а н - 
л и к н и я т и д а қ ў ш и н й ў л л а га н и н и р ўкач қ и л и б , бун д ай б и р
ш а р о и т д а бу м а с а л а ю за с и д а н м у з о к а р а л а р г а ў р и н қ о л м а - 
га н л и ги н и ш ам аъ қ и л ад и . “ Б и з Али ва у н и н г ф ар за н д л ар и га,
- д ей д и х о н , - катта эҳ ти р о м б и л ан қ а р а й м и з. Н ега э р о н л и к л а р
б и з л а р н и бу о и л а г а н и с б а т а н д у ш м а н л и к д а а й б л а й д и л а р ” . 
Б унга ж аво б ан эл ч и “ бу е р д а а с о с и й с а б а б э р о н л и к м усул­
м о н л а р н и қул қ и л и ш д а д у р ” 3, д е й д и . Х он эс а бу м асалад а а с о ­
с и й ай б ту р к м ан қ а б и л ал а р и д а э к а н л и г и н и таъ ки д л аб , Э рон
- Х и ва ч егар ал ар и д аги қ а б и л ал а р унга б ў й с у н м а с л и ги н и , улар 
қул л арн и к ел ти р и б , о л ти н э в а зи га Х и ва б о зо р л ар и д а пулла- 
ш и н и ай тад и . Л о л а б о ш и н и н г та ъ к и д л а ш и ч а , у хон д ан ан а шу 
қ а б и л а л а р н и н г Х и в ага то б е э м а с л и ги тў ғр и с и д а р а с м и й хат 
ё зи б б е р и ш и н и и л ти м о с қ и л а д и . М у ҳ а м м а д А м и н х о н Э р о н
/. 
Р изоқулихон Ҳидоят Л олабош ининг эсд аликлари “Хоразм
сафарномаси ” номи билан Эронда ўз вақтида у ёзган тарихий асарларнинг
бир қисми сифатида ва алоҳида бир неча бор нашр этилган. Бу асар
1876 йилда Парижда ҳам форс тилида чопдан чиққанди. Унинг
туркманлар тарихига оид қисмлари рус тилига ағдарилиб, МИТТнинг
I I жилдига киритилган. Сўнгги марта бу асар Теҳронда Тоҳурий
нашриётида 1978 йилда қайта босилди.
2. 
Ўрта Осиё хонликларидаги қуллар тарихига бағишланган бир
қўлёзма асарда келтирилган маълумотларга қараганда, бу вақтда Хива
хонлигининг ўзида қарийб 40 минг қул булиб, уларнинг аксарияти
эронликлардан иборат бўлган. Қаранг: Бекжон Раҳмон ўғли. Озоднома.
Узбекистан Республикаси Фанлар академияси Абу Райҳон Беруний
номидаги Шарқшунослик интститутидаги қўлёзмалар мажмуаси, рақам
тартиби 8956, 6-бет.
3. Ризоқулихон Ҳидоят , 62-бет.
175


э л ч и с и н и н г у стал и к б и л а н ў р т а га т а ш л а г а н б у т а к л и ф и г а
ж а в о б б е р м а й д и 1.
Э р о н л и к қ у л л а р н и о зо д қ и л и ш м ас а л ас и ю за с и д а н о л и б
б о р и л г а н м у з о к а р а л а р а с н о с и д а Х и в а х о н и бу б о р а д а г и
қатъ и й ф и к р и н и қ о н у н л а ш т и р и б ҳам олади. Ш у м ақсад д а у 
м асал ан и д авл ат д е в о н и м уҳокам аси га ҳавола қилади. Д ев о н
қабул қ и л га н қ а р о р д а х о н н и н г р ад ж а в о б и т а с д и қ э ти л а д и . 
“ А гар б и з Э р о н э л ч и с и н и н г т а л а б и н и б а ж о к е л т и р с а к , - 
д е й и л а д и у н д а , - ф о р с л а р б и з н и А с т р о б о д в а Х у р о с о н
қ ў ш и н л а р и т а \д и д и д а н қ ў р қ қ а н ҳ и с о б л а б , ҳар ку н и Х ивага 
н и с б а т а н я н г и д а н -я н г и м а ж б у р и я т л а р н и ю к л а й в е р а д и л а р ” 2.
Т а б и и й к и , Х ива асо р ати д ан э р о н л и к қу л л ар н и озод этиш
м а с а л а с и ҳ а л б ў л м а г а ч , э л ч и ў з ҳ у к у м а т и н и н г б о ш қ а
т о п ш и р и қ л а р и ҳ а қ и д а о ч и қ -о й д и н сўз ю р и т и ш д ан ч ўчийд и. 
У н и н г ё з г а н л а р и г а қ а р а г а н д а , Л о л а б о ш и м у з о к а р а л а р д а
у м у м и й т а р з д а б ў л с а - д а , Х и в а х о н л и г и г а Р о с с и я х а в ф и
м а в ж у д л и ги х у с у с и д а ф и к р ю р и т и б , Э р о н б и л а н я қ и н л и к
уни а н а ш у хатардан хал ос э т и ш и м у м к и н л и ги н и таъ ки д лаб
ўтади. А м м о у н и н г бу борадаги м улоҳазалари ҳам эъти борси з 
қол д и р и л ад и .
Ш у тарзда Л олабош и элчилиги ўз олдига қўйилган биронта 
ҳам в а з и ф а с и н и а д о э т о л м а с д а н 1851 й и л с е н т я б р ь о й и д а
орқага қайтиш га мажбур бўлади. Элчи хондан ўз юртига келган 
й ўл б и л а н э м а с , б а л к и Х у р о с о н о р қ а л и ж ў н а ш г а р у х с а т
с ў р а й д и . Б у й ў н а л и ш н и ҳ а м у ў з ҳ у к у м а т и у ч у н и з ч и л
та в си ф л а ш н и яти д а эд и . Х ивада Л о л а б о ш и н и н г бу борадаги
р е ж а с и н и яхш и т у ш у н г а н л и к л а р и учун ун га я н г и й ў н а л и ш
о р қал и саф ар қилиш тақи к д ан ад и . Э рон элчи си келган йўли, 
яън и А стробод о р қал и ўз ю ртига р авон а бўлади.
Х и ва х о н и Э р о н э л ч и с и г а ўз э л ч и с и М у ҳ ам м ад Ш а р и ф
М аҳрам н и қўш и б ж ўн атад и . Бу ҳакда О гаҳий ш ундай ёзади: 
“ У л ҳ а з р а т ( М у ҳ а м м а д А м и н х о н ) з у л қ а ъ д а о й и н и н г ўн 
б е ш и д а п а й ш а н б а к у н и Э р о н п о д ш о ҳ и М уҳам м ад ш о ҳ н и н г 
ю б о р ган э л ч и с и г а а т а б а й и ф а л а к м ар т а б а м у л о зи м л а р и д а н
д о н и ш ва и х л о с о р о й М у ҳ а м м а д Ш а р и ф б о й н и э л ч и л и к
/. 

Download 11,99 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   78   79   80   81   82   83   84   85   ...   184




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish