Ўзбек дипломатияси тарихидан



Download 11,99 Mb.
Pdf ko'rish
bet83/184
Sana19.12.2022
Hajmi11,99 Mb.
#890942
TuriДиплом
1   ...   79   80   81   82   83   84   85   86   ...   184
Bog'liq
O`zbek diplomatiyasi tarixidan

Ўша жойда.
2. Ризоқулихон Ҳидоят. 73-бет.
176


т а р и қ а с и б и л а н ҳ а м р о ҳ қ и л и б , м у ҳ а б б а т н о м а б и л а Э р о н
м ам л а к а т и га и р с о л э т т и л а р ” 1.
Х и в а н и н г н а в б а т д а г и э л ч и с и Т е ҳ р о н г а е т и б к е л г а ч , 
а в в а л г и л а р и д е к , Э р о н ш о ҳ и га с о в ғ а - с а л о м л а р б и л а н б и р г а
М уҳаммад А м инхоннинг махсус м актубини топш иради. А слини 
олганда, хоннинг бу сафарги мактуби ҳеч жиҳатдан илгаригилардан 
ф а р қ қилмасди. У нда хон Э рон ш оҳига ян а тенг ҳукмдор сифатида 
“биродар” деб мурожаат қилган ва ҳар иккала давлат ўртасидаги 
дўстона муносабатларни давом эттириш истагини изҳор этганди. 
Бу мактуб ҳақида тула тасаввур ҳосил қ и л м о қ учун унинг Эронда 
чоп этилган нусхасидан қуйидаги кўчирм ани келтирамиз:
“ Ж алолат ва салтанатнинг дарахш анда меҳри, риф ъат ва м акнат 
м еҳрининг тарозанда сипеҳри, аб лот ва ҳукм ронлик осм онининг 
тоб ан д а ахтари, и м орати к о м р о н л и қ у м м о н и н и н г д арахш анд а 
гавҳари, подш оҳи ш авкатпаноҳ Н асриддин ш оҳ ҳам иш а равн ақ 
аф зойи мамлакати Э рон ва л и қ о и каломи муволот паём адосидан 
с ў н ф а малҳузи зам ири мунир ва м акш уф и хотири мувохот тахмир 
улким, бу айём и ф урсат анж ом ва ҳангоми беҳжат фарж омда ул 
мактуби саросар услубким , м уътам ед ул атвор, садоқат н и ш о н
М ирзоқулихон саҳобати била ирсол қилиб эрди. Асъади зам он ва 
овонда восил ва мазмуни таваддуд маш хуни меҳр танвири замири 
м унирга ҳосил ўлди. Чун ш оҳи муҳаббат огоҳнинг ф иристодаси 
русуми рисолат д о м и н и саф о р атн и тақцим га еткуруб мураж аат 
и с т и д ъ о с и н қ и л д и , м ураххас қ и л у б и х л о с ва э ъ т и қ о д тао м
М уҳам м ад Ш а р и ф М аҳ р ам н и а н га қўш и б ул совға р ағо н а ва 
маъмур қилдуқ, токим , анда б ориш ул муҳаббат асар биродарнинг 
си ҳат ва о ф и я тм ан д л и ғи н кўри б келгай. Э м ди м ундин с ў н ф а
ҳ а м в о р а ф и м о б а й н и д а в л а т а й н и о л и я т а й н э л ч и р а ф т -о м а д и
мутаворит ва мутаволи ўлуб, и кки тараф н и н г дўстлиқ ва ош нолиғи 
издиёди дараж айи сан н и й ғадият ҳар оина итгиҳод риштаси доиман 
барқарор ва мустаҳкам бўлғусидир, улкаким , тил сўзумиздур ва 
муш оурун ал ай ҳ М аҳрам ш араф ёб и хузур бўлғоч тақри р қилур 
мужиби сидикдур деб, зулқаъда о й и н и н г ўнламчиси жумъа куни 
бу муҳаббатнома марқум бўлди.
1. 
Огаҳий. Жамиъул-воқеоти султоний. Узбекистан Республикаси
Фанлар академияси Абу Райҳон Беруний номидаги Ш арқшунослик
институтидаги қўлёзмалар мажмуаси, рақам тартиби 9786, 188-бет.
177


Ассалому алайкум , сана 1267' (1851 йил, 6 с ен тяб р ь)” .
Ш униси қизи қки , хон ўз мактубида Э рон элчиси М ирзоқули- 
хон н и н г, яъни Ризоқули Л о л а б о ш и н и н г Х оразм га келганлиги, 
уни қабул этганлиги ва ўз навбатида Э ронга “ ихлос ва эътиқод 
та в ъ о м М уҳам м ад Ш а р и ф М а ҳ р ам н и а н га қўш уб ул савб га 
равона” қилгани ҳақида эслатиб ўтган бўлса-да, ам м о икки ўртада 
олиб борилган музокаралар ҳамда уларнинг натиж алари тўғрисида 
ҳеч ф и к р билдирмаган.
Р и з о қ у л и х о н Л о л а б о ш и р а ҳ б а р л и г и д а г и э л ч и л и к н и н г
натиж асиз якунланиш и А мири К абир ва у н и н г тараф дорларини 
газабга келтиради. Ч унки у л арн и н г Х ива хо н л и ги га нисб атан
о с о н ги н а ам алга о ш и р и л и ш и м ўлж алланган р еж ал ари барбод
б ўл ган эд и . Б у н д ай ш а р о и тд а А м и р и К а б и р ўз “Т у р к и с т о н
си ёсати” н и н г икки н ч и босқичини амалга ош и ри ш га кириш ади. 
Т ез орада Х ива хонлигига қарш и қўш и н торти ш тадори кл ари
кўрила б о ш л ан ад и . Ш у м ақсадда м ам л ак атд а қуролли кучлар 
саф ига қўш им ча ч а қ и р и қ эълон қилинади. А йни вақтда ун и н г 
буй руги билан Хуросон да ҳарбий бўлинм алар қайтадан кўрикдан 
ўтказилиб, улар у зо қ саф ар га ш айлаб қўй и лад и . О д ам и ятн и н г 
ёзи ш и ч а, А м ири К абир С ерахс, М арв, Ҳ и р о т ва Балҳда Э рон 
ҳ у к м р о н л и ги н и ў р н а ти б , Х оразм устига ҳуж ум у ю ш т и р и ш га
қатьий кириш ган эд и 2.
А ммо ана шу кенг қамровли, аслида хом хаёлдан иборат бўлган 
ўз режаларини амалга ош ириш га қатгиқ бел боғлаган А мири Кабир 
унинг ислоҳотларига қарш и кучларнинг қутқуси билан тўсатдан 
барча лавозимлардан озод этилади. Н асриддин ш оҳнинг буйруғига 
биноан у К ош онга бадарға қилиниб, ўша ерда қатл этилади3. Айни 
вақгда унинг Т уркистонга хужум қилиш ю засидан бош лаган барча 
тадбирларини тўхтатиш ҳақида ҳам б уйруқ берилади. А ф тидан, 
Ш о ҳ ҳу ку м ати Х у р о с о н қ ў ш и н и н и н г С е р а х с о с т о н а с и д а г и
мағлубиятидан кейин Туркистонга қилинадиган ҳарбий ю риш ни нг 
Э рон учун беҳуда эканлигини яхши туш унган эди.
/. 
Ушбу мактуб Ўроз Муҳаммад Сорли китобида тўла чоп этилган,
63-бет.
2. Одамият, 42-бет.
3. Иванов М.С. Новая история Ирана. Москва, 1982, 176-бет. Бу
воқеанинг тафсилоти Д. М. Анарқулованинг монографиясида уз аксини
топган. Қаранг: Д. М. Анаркулова. Социально-политическая борьба в
Иране в середине X IX в. “Н а у к а ”. Главная редакция восточной
литературы. Москва, 1983, 124-127-бетлар.
178



Download 11,99 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   79   80   81   82   83   84   85   86   ...   184




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish