Инвентарлаш қандай ўтказилиши зарур?

Инвентарлаш қандай ўтказилиши зарур?

Инвентарлашни барча қоидаларига кўра ўтказишга қандай тайёргарлик кўрилади?
Ҳар йили бухгалтерлар ҳисоботга тайёргарлик кўришда барча ҳисобварақ-фактуралар келиб тушган-тушмаганини, аванс ҳисоботларининг барчаси расмийлаштирилганини ва бошқа ҳужжатларни текшириб чиқадилар. Шундай вақтда уларда қуйидаги саволлар юзага келади:

• 
  Корхона томонидан асосий воситалар ҳар йили инвентарлашдан ўтказилиши зарурми?
  
• 
  Товарлар, хом ашё, тайёр маҳсулотларни инвентарлаш қандай муддатда ўтказилади?
  
• 
  Етказиб берувчилар ва харидорлар билан ҳисоб-китоблар бўйича ноаниқ суммалар мавжуд бўлмаганида ҳисоб-китоблар бўйича инвентарлашни ўтказишнинг нима кераги бор?
  
• 
  Инвентарлашни ўтказиш ёки ўтказмасликни ўзимиз ҳал қилсак бўладими?
  

Таъкидлаб ўтамиз, ҳар бир корхона инвентарлаш тартибини ўзи ишлаб чиқади. Уни корхонанинг ҳисоб сиёсатида тасдиқлаш лозим. Бунда ҳисоб сиёсати бухгалтерия ҳисоби тўғрисидаги қонун ҳужжатларига зид бўлмаслиги керак.
Инвентарлашнинг асосий қоидаларини кўриб чиқамиз.
I. Нималар инвентарлашдан ўтказилади?
Қуйидагилар инвентарлашдан ўтказилиши лозим: 19-СОН БҲМС 02.11.1999 й. N 833

• 
  хўжалик юритувчи субъектнинг барча мол-мулки – ушбу мол-мулк жойлашган жойидан қатъи назар;
  
• 
  барча турдаги молиявий мажбуриятлар;
  
• 
  ишлаб чиқариш захиралари ва хўжалик юритувчи субъектга тегишли бўлмаган, бироқ бухгалтерия ҳисобида ҳисобга олинадиган (масъул сақлашда бўлган, ижарага, қайта ишлаш учун олинган) бошқа турдаги мол-мулклар;
  
• 
  шунингдек, бирор-бир сабабларга кўра ҳисобга олинмаган мол-мулк.
  

II. Инвентарлаш қачон ўтказилади?




Қуйидаги ҳолларда инвентарлаш ўтказилиши шарт:
1) йиллик молиявий ҳисоботни тузиш олдидан, инвентарлаш ҳисобот йилининг 1 октябридан кечиктирмай ўтказиладиган мол-мулкдан ташқари, бошқа стандартлар талабларига мувофиқ даврийликни ҳисобга олган ҳолда (жадвалга қаранг). Ушбу талабнинг шарти шуки, корхонанинг баланс моддалари актив ва мажбуриятларни синчиклаб инвентарлашдан ўтказишга асосланиши керак. Инвентарлаш миқдори ва натижалари, шунингдек уларнинг ўтказилмаслиги сабаблари молиявий ҳисоботга илова қилинадиган тушунтириш хатида акс эттирилиши лозим; АВ 24.01.2003 й. 1209-сон Молиявий ҳисобот шаклларини тўлдириш бўйича ҚОИДАЛАР
2) мол-мулк ижарага берилганда, сотиб олинганда, сотилганда;
3) моддий жавобгар шахслар алмашганда;
4) ўғирлик ёки суиистеъмол, шунингдек, бойликларни ишдан чиқариш фактлари аниқланганда;
5) табиий офатлар, ёнғинлар, фалокатлар ёки ғайритабиий шароитлар юзага келтирган бошқа фавқулодда вазиятлар юз берганда;
6) хўжалик юритувчи субъект тугатилганда (қайта ташкил этилганда) тугатиш (ажратиш) балансини тузиш олдидан.
Инвентарлашни ўтказиш даврийлиги қуйидагича бўлади: