Ўзбек дипломатияси тарихидан



Download 11,99 Mb.
Pdf ko'rish
bet31/184
Sana19.12.2022
Hajmi11,99 Mb.
#890942
TuriДиплом
1   ...   27   28   29   30   31   32   33   34   ...   184
Bog'liq
O`zbek diplomatiyasi tarixidan

Пирмуҳаммадга барча беклар амзо чеккан “Иттифоқнома ’’ни зудлик билан
Қандаҳорга етказишдек ғоят муҳим ва ўта махфий юмуш Отламишга
юклатилганини кўрамиз. Қаранг: Тадж ад-дин Ас-Салмани, Тарих-наме.
Перевод с турке кого акад. З.М. Буниятова. Баку, Элм, 1911. с. 26.
1. Шомий. Зафарнома, 289-бет
2. IV. J. Fishel. A new Latin sourse. - p. 201.
71


ти р и л ган ҳарб и й тад б и р учун С о ҳ и б қ и р о н ихтиёрида етарли 
баҳона бор эди: у н и н г дўстлик муждаси билан султон Б арқуққа 
юборилган элчилари хиёнаткорона ўлдирилганди. Барча халкдар 
том онидан қабул этилган ва амал қи л и н и б келинган қадим ий 
удум - “ элчига ўлим йўқ” удуми бузил ганди. А м ир Т ем ур С урия 
сарҳадларини эгаллагач, бу ерларга, яъни мусулмон халиф алари 
қарор топ ган м ам л ак ат сарҳадларига кел ган л и ги н и м аъ н ави й
ж иҳатдан исботлаш м ақсадида ю қоридаги сабаб билан ч ек л а н ­
масдан ян а қатор тадбирларни амалга ош иради. 1401 йилда ш арқ- 
н и н г ўша даврдаги э н г й и р и к ва гавжум савдо м арказларидан 
бири - Д а м а ш қ ш аҳри н и н г А м ир Темур қўш инлари том он и д ан
забт э ти л и ш и н и н г ш оҳиди бўлган и тал и ял и к тож и р Белтрамус 
д е М и н г н а н е л л и ўз э с д а л и к л а р и д а а н а ш у н д а й м а ъ н а в и й -
д и п л ом ати к тадбирлардан бири ҳақида қуйидагича ҳикоя қилади: 
“ Бир кун Т ем ур М и ср н и н г Сурияда асир туш ган м ам лук ш аҳзо- 
далари ва султон н о и б л ари н и ўз ҳузурига олиб кели ш н и бую рди. 
У уларга султон ҳузурида баж арган иш лари ҳақида қатор саволлар 
берди. У л а р н и н г ж аво б л ар и н и эш и тгач , б о ш и н и с а р а к -с а р а к
қилиб ш ундай деди: “ Ў з-ўзидан р авш ан ки , сизлар ҳеч нарсага 
яроқси з киш ил ар эк а н с и з, султон и н гиз эса нодон экан . А гар у 
нодон бўлм аганда, сизл ард ек одам ларни ш ундай ю ксак л а в о зи м - 
ларга тай и н л ар м и д и ” . Ш ундан сўнг у Д ам аш кд а М иср султони 
ноиби л авози м и да бўлган С айф уддин С удундан1 бош лаб, қолган 
а с и р л а р н и ҳам б и р м а - б и р с ў р о қ қ и л д и . А м м о у л а р н и н г
биронтасида \а м эътиборга л о й и қ ақл -зако в ат кўрм ади. Ш унда 
у: “ С излар ф ақ ат чўчқа б оқиш га ярайсизлар, холос. Ҳ ам м ан ги з 
ўз и н соний қ и ёф ан ги зн и йўқотгансиз” , - деди ва буй руқ берди: 
“ Бугдой, м акка ва отларга хаш ак олиб келинглар. Булар орқалаб 
олиб кетсин, чунки б ош қа иш га яр ам ай д и л ар”2. Бу б илан А м ир 
Темур у ердаги аҳолига улар тепасида турган аъ ён л ар н и н г ю ртни 
бош қарув иш ига яр о қ си з к и ш и л ар э к а н л и ги н и , бундай зотлар 
зулмидан м усулм онларни озод этиш эса савобий тадбирлардан 
с а н а л и ш и н и эс л а т и б қўяди. Т а н и к д и тари хч и ол и м
Э д вард
Г иббоннинг таъ ки д лаш и ч а, А м ир Темур худди шу вақтда Ҳ алаб
/. 
Темур элчиларининг ўлдирилишида асосий айбдор бўлган Сайфиддин
Судунни Соҳибқирон ўлимга ҳукм этади.
2. Fishel W.J. A new Latin sourse. p. 211.
72


ш а л и л а ас и р туш ган л ар ораси дан ҳуқуқ о л и м л а р и н и йиғиб, 
улар билан суҳбат курган ва бу суҳбатда ислом байрогини бедахл 
ва безавол сакдаш у н и н г асосий м ақсади э к а н л и ги н и қатъий 
таъ ки д лаган . А й н и вақтда, у бу ж ойларда м авж уд бўлган асл 
исломдан ч ек и н и ш \о л л ар и га и ш ора қилиб «М оавия истилочи 
эди. Й азид золим , қонхўр эди. Ф ақат Али ҳазратлари пайгам - 
б а р и м и зн и н г қонуний издош лари бўлганлар»1, дейди.
Бу парчадан кўриниб турибди ки, С оҳи б қи рон атроф дагиларга 
\ а т т о х а л и ф а б ў л га н м а м л а к а т д а ҳам ҳ а қ й ў л и д а н т о й г а н
М уови я ва Й а зи д т а р а ф д о р л а р и б о р л и г и н и , бу м ам л ак ат н и
ислом д и н и га раҳна солувчи бузғунчилардан тозал аш О ллоҳга 
хуш келадиган савоб и ш лардан экан л и ги ва бу вази ф а у н и н г 
зи м м аси га ю к л а н га н и н и туш ун ти ри ш га ҳаракат қилади. Бу эса, 
ўз н авбатида, у н и н г б о ш қ а м ам лакатларга ам алга ош и р и л ган
ю ри ш л ари д аги к а б и , қўш и н л ари б илан Ҳ алабга кел ган ли ги н и
м аъ н ави й ж иҳатдан окд аш га қаратилган тарги б и й тадбирлардан 
б и ри бўлганди. “ Қ ай си б и р ви л оят х а л қ и н и н г э ъ т и қ о д и , - деб 
ёзи л ган бу ҳақда “Т ем ур тузук лари д а” , - Ҳ азрати С а й й и д ал- 
М у р с ал и н , ун га О л л о ҳ н и н г м арҳам атлари б ў л с и н , х о н а д о н и
а қ и д а л а р и д а н ф а р қ л а н и б ў з г а р г а н б ў л с а , п о д ш о \л а р ў ш а
ви л оятн и б о си б ол и ш л ар и ва у ер аҳолисини бузуқ эъ ти қод лари - 
д а н қ а й та р и ш л а р и л о зи м . Бунга м и сол , м ен Ш ом ви лояти га 
к и р и б , бузуқ эъ ти қо д л и к и ш и л а р н и ж азо л ад и м ” 2.
А м и р Т ем ур “Т у зу к л ар и "д а “ Қ айси и ш н и ч о р а-тад б и р билан 
б и т и р и ш н и н г и л о ж и б ўлса, унда қи л и ч и ш л а т м а д и м ” 3 д еган 
и б ора б и ти л ган . Бу нарса у н и н г д и п л о м а ти яс и д а а со си й ўрин 
тутган ли ги н и кўрам из. Бу д и п л о м а ти к йўл Т у р о н за м и н н и бир 
яхлит д авл ат си ф ати д а б и рл аш ти ри ш д а катта иж обий натиж алар 
берди. Акс ҳолда кўплаб қон тўки лган , м ўғулларнинг 150 йил 
давом этган зулм идан к ей и н эн д и қад ростлаб келаётган ўнлаб 
ш а ҳ а р -қ и ш л о к д а р ва су ғо р и ш и н ш о о тл а р и қай тад ан вай рон

Download 11,99 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   27   28   29   30   31   32   33   34   ...   184




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish