Ўзбек дипломатияси тарихидан


/.  Ўша асар, 254-бет. 2.  “Оғози достони элчигарийи Мирзо Улугбек  "



Download 11,99 Mb.
Pdf ko'rish
bet39/184
Sana19.12.2022
Hajmi11,99 Mb.
#890942
TuriДиплом
1   ...   35   36   37   38   39   40   41   42   ...   184
Bog'liq
O`zbek diplomatiyasi tarixidan

/. 
Ўша асар, 254-бет.
2. 
“Оғози достони элчигарийи Мирзо Улугбек
 ". 
Форс тилида битилган
бу қўлёзма Тошкент миллий университета кутубхонасида сақланади.
Қаранг: А. Насиров. Указатель литературы о жизни и деятельности
Улугбека. В кн.: Из истории эпохи Улугбека. Наука, Т., 1965. с. 371.
86


А м и р Т е м у р н и н г м а м л а к а т л а р а р о м у н о с а б а т л а р г а к а т т а
э ъ т и б о р б е р г а н л и г и г а я н а б и р д а л и л ш у к и , у ҳ у к м р о н л и к
қ и л г а н д а в л а т с а р ҳ а д л а р и д а х о р и ж и й в а к и л л а р , а й н и қ с а , 
элчиларга бедах ил к и ш и л ар си ф атида қаралар, С о ҳ и б қ и р о н н и н г 
буйруғига б и н о а н ж о й л ар д аги б арча к а т т а -к и ч и к ам ал д о р л ар
уларга ҳар т о м о н л а м а қулай ш а р о и т ҳ о зи р л а ш л а р и ш ар т қи л и б
к ў й и л ганди. Бу ҳақда а й н и қ с а 1403-1406 й и л л ар д а А м и р Т ем ур 
и м п е р и я с и д а с а ф а р д а бўлган К а с ти л и я (И с п а н и я ) эл ч и с и Руи 
Г о н сал ес де К л а в и х о н и н г э с д а л и к л а р и д а а ж о й и б м аъ л у м о т­
л а р га дуч к ел ам и з. У н и н г ҳ и к о я қ и л и ш и ч а , и с п а н эл ч и л ар и
А м и р Т ем у р с у в о р и й л а р и ту ёк д ар и етган сар ҳ ад л ар га қадам
қ ў й и ш л а р и б и л а н о қ ў з л а р и г а н и с б а т а н б у т у н л а й б о ш қ а ч а
м у н о саб атга дуч кел ад и л ар . У лар й ў л -й ў л а к а й қаер д а тўхта- 
м а с и н л а р , ҳам м а ж о й д а катта ҳурм ат б и л а н э ъ зо зл а н а д и л а р , 
м у тл а қ о п у л с и з е та р л и ч а о з и қ -о в қ а т , о т -у л о в ҳатто к и й и м - 
к е ч ак б и л ан ҳам та ъ м и н л а н и б б оради л ар. 1404 й и л 3 м айда 
э л ч и л а р н и б и р қ и ш л о к д а қ а н д а й к у т и б о л г а н - л и к л а р и н и
К л ави х о ш ун д ай та ъ р и ф л а й д и : “ У ерда э л ч и л а р н и яхш и кутиб 
о л и ш д и , о д а м л а р га о в қ а т ва м и н га н и о т, ҳатто ю к л а р н и таш иш
учун улов ҳам б е р и ш д и . Ётиш учун б о ш қ а қ и ш л о қ қ а к ел и ш д и . 
Бу ерд а ҳам ул арн и м еҳм он қ и л и ш д и , о т ва б о ш қ а кер акл и
н а р с а л а р н и б е р и ш д и . Бу ж о й д аги од ат ш ун д ай эк ан : қаерга 
э л ч и л а р к е л и ш м а с и н , у ерд а- қ о л и ш а д и м и - й ў қ м и , ҳар б и р
х о н ад о н д ан п ал о с ол и б ч и қ и ш и б ж о й ҳ о зи р л а ш ад и , о л д и л а р и - 
га ч ар м д ан т и к и л га н д о й р а ш а к л и д аги су п р а ё й и ш и б , у н и н г 
у сти га н о н , с ў н гр а кў п л аб гуш т, қ а т и қ , тухум ва ас ал каби 
е гу л и кл ар н и тўк и б с о л и ш а д и ” 1. И спан эл ч и л ар и Э р о н н и н г Хой 
ш аҳри га к е л га н л а р и д а М и ср д аги м ам лук с у л то н и Н о си р и д д и н
Ф а р а ж н и н г С а м а р қ а н д га й ў л л ан ган э л ч и л а р и н и учратадилар. 
К л а в и х о н и н г т а ъ к и д л а ш и ч а , “ В ави лон с у л т о н и н и н г эл ч и с и
б и л ан б и р га й и ги р м ат а ч а с у в о р и й , Т е м у р б е к к а султон ю б ора- 
ётган с о в га -с а л о м л а р о р ти л ган ўн б еш га я қ и н те в ан и кузати б
б о р ар д и . У н д ан та ш қ а р и , э л ч и ол ти та страус ва ж и р а ф д еб
/. 
Руи Гонсалес де Клавихо. Дневник путешествия в Самарканд ко
двору Тимура (1403-1406): Перевод, предисловие и комментарии И.С.
Мироковой. М., Наука, 1990. с. 74.
87


аталувчи б и р ж ониворларни ҳам ўзи билан бирга олиб кетаётган 
эд и” 1. Шубҳа йўқки, бу элчиларга ҳам ҳамма жойда худди ю қори- 
дагидек хизмат кўрсатилган. Чунки бу ҳол А мир Темур давлатида 
ўрнатилган қатьий қоидалардан бири бўлган. Уни бузганлар жазога 
мустаҳиқ қилинганлар.
А мир Т ем ур давлатида эл чи л арн и қабул қ и л и ш , тан тан ал и
йигинларда уларнинг мамлакатлари мавқеига қараб ж ойлаш тириш
м асалалари ў р н а ти л га н қатъ и й т а р т и б -қ о и д а а с о си д а ам ал га 
ош ирилган. Бу ҳакда ҳам Клавихо китобида батафсил маълумотлар 
келтирилган. Ҳар бир давлат элчисига бўлган муносабат наф ақат 
у вакил бўлган д авлатн и н г катга-ки ч и кли ги ва қудрати б илан, 
балки Темур и м п ери яси н и н г у билан ўрнатган алоқалари мезони 
билан ҳам белгиланган. Баъзи маълумотларга қараганда, А м ир 
Темур дастлабки йилларда Хитой императорига ҳар йили маълум 
микдорда ўлпон тўлаб келган. Ш уни ҳам айтиш керакки, хитой 
ҳукм дорлари к ў п ч и л и к ҳолларда ўзаро м ун осаб атларда қ ў н и - 
қўш нилардан ю борилган совға-салом ларни ҳам ўлпон сиф атида 
туш унганлар. К лавихо берган маълумотларга кўра, Т ем ур 1404 
йилда С а м а р қ а н д га қ а й ти б к е л га н д а , Х и той и м п ер а т о р и д а н
юборилган элчи унга етги йилдан буён ҳукмдорига ўлпон тўлан- 
маётганлигини эслатади. Ш унда С оҳибқирон унга: “ бу гапнинг 
тўф и л и ги н и таъкидлаб, ўлпонни тўлаш нияти борлигини, амм о 
уни элчи орқали ю бормоқчи эм аслигини, йўлда ўлпонни ўзлаш - 
тириб қўйм асликлари учун ўзи олиб бориб топ ш и ри ш ниятида 
эканлигини айтди. Буни у ҳазил тариқасида айтганди, чунки унинг 
ҳеч қанақа ўлпон тўлаш нияти й ўқ эд и ” .2
М аълумки, бу вакдда А м ир Темур Хитой том онга ҳарбий ю риш
ую ш тириш гатайёргарлик иш ларини тугаллаган эди. Ш унинг учун 
ҳам элчилар қабули м аросим ида у Хитой элчи си н и н г К астилия 
элчиларидан ю қорида ўтирганини кўриб, уларнинг ж ойларини 
алм аш тириш ни ва бундан кейин ф ақат шундай тартибда уларни 
ўтқазиш кераклигини қатьий тайинлайди. “ Ш ундан кейин, - деб 
ёзади Клавихо, - элчиларни, сен ьор А м ир Темур ую ш тирган барча 
б а й р ам ва з и ё ф а т л а р д а а н а ш у та р т и б д а ж о й л а ш т и р а д и г а н
бўддилар”3.
/. 

Download 11,99 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   35   36   37   38   39   40   41   42   ...   184




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish