Ўзбек дипломатияси тарихидан


/.  Тарихи амир Ҳайдар. -



Download 11,99 Mb.
Pdf ko'rish
bet103/184
Sana19.12.2022
Hajmi11,99 Mb.
#890942
TuriДиплом
1   ...   99   100   101   102   103   104   105   106   ...   184
Bog'liq
O`zbek diplomatiyasi tarixidan

/. 
Тарихи амир Ҳайдар.

ЎзР ФА ШИ қўлёзмалар хазинаси. Инв. №
1836. 81-а, б бепыар.
216


А йтиш м ум кинки, “Тарихи ам ир Ҳ ай д ар” асарида Бухоро - 
Россия д иплом атик алоқалари қисқагина ёритилган бўлса-да, у, 
ш убҳасиз, Е. К. М ейендорф китобидаги маълумотларни бойитади. 
Бу асар Бухоро ам и ри н и н г икки давлат ўртасида яхши муносабат­
лар ва савдо алоқаларини мустаҳкамлаш га интилганидан далолат 
беради. Бу ҳол рус элчисини қабул қилиш м аросим ида диплом атик 
расм -русум л арн и н г бирм унча ўзгартирилганида \а м акс этади. 
А м ир рус элчисига катта ҳурмат кўрсатиб, уни ўрнидан туриб 
кутиб олади. Руҳонийлар д иплом атик ил ти ф отн и н г бу кўриниш и 
учун ж уда н о з и к сабаб ўйлаб то п га н б ў л и б , бу аъм ол а м и р
“ к о ф и р л ар ” олдида эм ас, балки Қуръони карим олдида ўрнидан 
турди, деган хулосага иш ора қилар эди. Ш унингдек, рус элчисига 
а м и р ҳузури д а ў ти р га н ҳо л д а су ҳ б ат о л и б б о р и ш г а и ж о за т
б ери лган и ҳам а м и р н и н г унга эъ ти б о р и н и н ам ой и ш қиларди. 
Асарда русларга кўрган ҳар бир нарсанинг, шу жумладан, сарой 
аҳли, руҳонийлар ва тарихнавис М уқим хоннинг расм ини чизиб 
олиш га рухсат берилгани ҳам м уаллиф (ёки нусха кўчирувчи)нинг 
назаридан четда қолм айди. Б и р о қ у бу ҳолни элчилик аъзолари- 
н и н г асосий вазиф аларидан деб билм ай, балки “ русларнинг суврат 
ч изиш да м оҳирлиги” билан изохдайди.
Қ ўлёзм а м азкур воқеалар ю з бергандан ан ча кейин ёзилган 
(ёки кўчирилган) бўлса керак деб тахм ин қилиш мумкин. Чунки 
у н д а а й р и м х а т о л и к л а р ва ч а л к а ш л и к л а р г а йўл қ ў й и л г а н . 
Ж у м л ад а н , “ рус эл ч и с и о л ам д ан ўтди (ва) а м и р н и н г эл ч и си
йўлида давом этиб, аж набийлар давлат бош лиги талабига м увоф иқ 
х и зм а т қ и л и б , ун га м у н о си б э ҳ ти р о м к ў р с а т д и ” , д е й и л а д и . 
Б иринчидан, рус элчиси А .Ф . Н егри наф ақат о м о н -эсо н ва хавфу 
хатарсиз Петербургга етиб б органи, балки ян а 34 йил яш аб, 70 
ё ш и д а д унёдан ўтгани маълум. И к к и н ч и д а н , А.А. С ем ёновнинг: 
“ б а л к и э л ч и л и к н и н г б и р о р аъ зоси д у н ёд ан ў тга н д и р “ , деган 
тахм ини ҳам шубҳали; бундай ҳолда маЗкур элчилик ҳақида катта 
китоб ёзган Е.К . М ейендорф буни эслам ай ўтмас эди. У чинчидан, 
ам и р Ҳ айдар А .Ф . Негри элчилиги билан бирга ўзининг элчисини 
қўш иб юборган и ҳақидаги ф и к р ҳам тасди қл ан м айди. О ренбург 
в и л о я т и д а в л а т а р х и ви ва Р о с с и я н и н г б о ш қ а ар х и в л а р и д ан
ф ойдаланган тадқиқотчилар А.Ф. Н егри билан бирга Бухородан 
ж авоб элчилиги ю борилм аганлигини қайд қилад илар.
217


А ф ти д ан , қўл ёзм а м у ал л и ф л а р и (ёк и уни кў ч и р ган ш ахе) 
турли вакдларда сод и р бўлган и к к и та эл ч и л и кка алоқадор бўлган 
воқеани аралаш тириб ю борган бўлсалар керак. Гап ш ундаки, ам ир 
Ҳ ай д ар Н егр и э л ч и л и г и г а ж а в о б а н 1825 й и л д аги н а э л ч и л и к
юборади. Б екназар А бдурасулов бош чилигидаги Бухоро элчилиги 
1825 йили ж ўнатилиб, 1826 ян вар д а П етербургга етиб келади. 
Э л ч и Р о с с и я и м п е р а т о р и г а о л и б б о р г а н а м и р Ё р л и г и д а
Б ухорон и н г қ ў қ о н л и к л а р ва б о ш қ а халқлар б и л ан ти н ч -то ту в 
м уносабатлар ўрн атган и хақида хабар б ер и л и б , Р о сси я б илан 
савдо алоқалари га д о й р м асал ал арн и ҳал қи л и ш н и истаётгани 
зи к р қ и л и н ад и . Б и р о қ бу ҳақцаги м узокаралар ам алга о ш м ай
қолади - а м и р н и н г эл ч и си оги р касалланиб, дунёдан ўтади.
У н и н г ў рн и га 1826 й и л и ё қ Р о сси яга Б е к н а зар А б д укари м ов 
ю борилади. У ол и б б о р ган а м и р Ё рлигида д ўстон а м уносабатлар 
ва савдо ал о қ а л а р и н и р и во ж л ан ти р и ш и стакл ари билд п р и л ган
эди. А м ир Росси я п о д ш оҳи д ан қ о зо қ чўлларидаги қар о қ ч и л ар н и
ти н ч и ти ш , б о ж с о л и к д а р и н и к а м ай т и р и ш , О ренбургга келган 
к а р в о н б о ш и л а р и г а б у х о р о л и к с а в д о г а р л а р н и н г с а в д о -с о т и қ
и ш л а р и д а у л ар га к а ф и л б ў л и ш (ҳ у қ у қ и н и б е р и ш ) хусусида 
т а к л и ф эти л га н ҳам да Р о с с и я х а зи н а си ҳ и со б и д ан Б ухорода 
м асж ид сол и б б ер и ш и л ти м ос қ и л и н га н эди.
Р о с с и я п о д ш о ҳ и н и н г ж а в о б хати д а к а р в о н й ў л л а р и д а г и
қ а р о қ ч и л и к ва қ о т и л л и к л а р уч ун К и ч и к ж у з н и н г с у л т о н и
Х орунгози у ердан ч и қ а р и б ю б о р и л ган и ҳақида хабар бери лад и . 
Б у х о р о л и к к а р в о н б о ш и л а р г а ў з л а р и н и н г с а в д о га р л а р и учун 
каф и л бўлиш га йўл қ ў й и ш и м к о н и й ўқлиги ва Б ухорода м асж ид 
қуриш м асаласига ҳам рад ж аво б и б е р и л а д и 1.
Б и р о қ бу э л ч и л и к м уайян б и р м аънода Росси я ҳукум атини 
Б у х о р о г а н и с б а т а н м у н о с а б а т л а р и д а ў з и н и а н ч а з и й р а к
т о р т и ш г а м аж б у р э т а д и . А м и р э л ч и с и Б у х о р о га и н г л и з л а р
к е л г а н и ҳ а қ и д а а х б о р о т б е р г а н д а н с ў н г Р о с с и я ҳ у к у м а т и
тақликага туш и б қолади ва О р ен б у р г ген ерал -губ ерн атори П. 
К. Э с с е н г а м а з к у р м а с а л а б ў й и ч а б а р ч а м а ъ л у м о т л а р н и
вази р л и кка ю б ориш то п ш и р и л а д и 2.

Download 11,99 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   99   100   101   102   103   104   105   106   ...   184




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish