Ўзбек дипломатияси тарихидан

М ухам м ед Ю суф Мунши. М уким хановская история (Т арих-и
Муким-хани). Т., 1956.
2. Мейендорф Е.К. Путешествие из Оренбурга в Бухару. М., 1975.
215

---

дан тур га н бўладилар (ва коф ирлар би лм ай , буни ўзларига н и сб а­
тан ю ксак мақом ам и р н и н г эътибори б елгиси, деб қабул қи ла- 
д и л а р )” . Ф и к р ам ирга маъқул бўлди. Ш у вақтда элчи Регистонга 
кириб келгани ҳақида хабар келди; у ерда аркл ар ва деворлар, 
м айдон атроф идаги м асж ид ва м адрасалар то м о ш аб и н л ар билан 
тўла эди. Элчи аркда пайдо бўлиш и б илан ам и р аъ ёнларидан 
б и ри га қўлтиғига Қуръон олиб, э л ч и н и н г олдига туш и б ю риш ни 
буюрди. У худди шундай қилди. Э л ч и н и н г яқи н л аш и б келаётгани- 
ни кўрган ам ир ўрнидан турди; элчи шу он ам и рга яқ и н л аш и б , 
унга эҳтиром кўрсатди. А м ир унга ж ой кўрсатди ва ўз ўрнига 
ўтирди. А м ир элчига ш аҳар ичида катта уй аж ратиб берди, унга 
махсус м уваккал тай и н қи л и н и б , э л ч и н и н г ку н д ал и к таъ м и н о - 
т и н и муҳайё қи л и ш н и унга то п ш и р д и . Э л ч и н и н г ҳ а м р о \л ар и
Бозорчи ном ли ерга ж ой лаш ти ри лд и . Руслар тасви р санъатида 
м оҳи р б ўл ган л и ги д ан улар б ар ч а м ан с а б д о р л а р (ам и р л а р ) ва 
руҳон и й л арн и н г расм ларини чи зи б олдилар. Худди ш унингдек, 
улар А ркн и , Регистонни, Б олойи қовузни ва б о ш қ а нарсалар- 
н и н г расм ини чизиб олдилар. М уқи м хон н и н г ҳам расм и ч изил- 
д и , чунки у вақтда (Бухорода) ҳусндор (о д ам л ар ) кўп эди (у 
эса ҳусндорларнинг хусндори эди). А м ир Н асрулло ҳукм ронлиги 
вақтида уш бу М уқим хон Россия пойтахтига элчи бўлиб борганда 
(у ерда) ў зи н и н г расм ини кўрган. Вақти келганда бу ҳакда махсус 
айтилади.
Х уллас, бу (рус) элчи си Бухорода қ ар и й б 50 кун (ё ундан 
к ў п р о қ ёки кам роқ) и сти қом ат қи л д и , кей и н а м и р д ан орқага 
қ а й ти ш га и ж озат олди. Рус д авл ати б о ш л и ғи га кўп н арсал ар 
тортик, қилинди; элчи б илан биргаликда н и ҳоят катта ф и л (ф или 
маҳмудий) ю борилди. А м ир ўз тараф идан Россияга элчи ю боради, 
б и р о қ йўлда рус элчиси олам дан ўтади (ва) а м и р н и н г элчиси 
й ў л и д а д а в о м э т и б , а ж н а б и й л а р д а в л а т б о ш л и г и т а л а б и г а
м у во ф и қ хизм ат қилиб, унга м уносиб эҳтиром кўрсатади, олиб 
кел и н ган совгаларни такдим қилад и, уларни п од ш оҳ назаридан 
ўтказади, подш оҳ гоят катта ф и л н и кўриб тааж ж уб қилади, зеро, 
Россияда бундай ҳайвонлар й ўқ эди. П од ш оҳ қабулида Бухоро 
э л ч и с и г а и м п е р а т о р б е л г и л а г а н ж о й т а й и н қ и л и н а д и ва 
м укамм ал эҳтиром кўрсатилади” 1.