Ўзбек диалектологияси

Наманган дналекти унлилар тизими
Тил олди
Индифферент
Тил орқа
Тор
{ў}
<Ъ>
У
Ярим тор
е {9}
о
Кенг
э
а э
Бу унлиларни ҳозирги ўзбек адабий тилидаги унлилар билан 
қиёслайдиган бўлсак, мазкур шеваларда унлилар адабий тилдагидан 
кам роқ. Чунки ҳозирги ўзбек адабий ти ли д а худди эски ўзбек 
тилидагидек 9 унли товуш мавжуд. Аммо улар 6 та ҳарф билан 
ифодаланади.
Ўзбек шевалари ундош товушлар тизими жиҳатидан ҳам ўзаро 
фаркутнади. Чунончи, Тош кент ва Ф арғона гуруҳ лаҳжаларда лаб- 
тиш 
ф 
ва 
в, 
тил олди сирғалувчи 
ж, 
аффрикат 
ц, 
бўғиз 
ҳ
ундошлари 
йўқ.

---

Бу ундошлар табиатан ўзига яқин бўлган бошқа товушлар билан 
алмашали: 
фойда > пэйдэ, вагон > ввагэн, цирк > серк, ҳозир > хазир.
Лаб-лаб, жарангсиз {П} ундоши сўзнинг барча ҳолатида кела олади: 
пахта / пахта, ъпак / ипак, қап / қоп. 
Ф арғона лаҳжасида сўз ўртасида 
баъзан жарангиз 
п 
ундош жарангли 
в 
ундошига ўтиши 
мумкин: 
Тепа
> тевэ.
Лаб-лаб, портловчи, жарангли {6} ундоши адабий тилда сўзнинг 
барча ҳолатда кела олгани ҳолда, лаҳжада сўз охирида учрамайди.Сўз 
охирида ва сўз бошида кўпинча б > 
в 
фонетик жараёни юз беради: 
тэш бақа > тэш вэқэ, лэб > лэв, хэбэр > хэвэр.
Тошкент, Фарғона, Андижон шеваларида 
б 
> 
м 
фонетик жараёни 
мавжуд: 
бунъ 
> 
мунъ, бурун 
> 
мурун.
Самарқанд - Бухоро гуруҳ шеваларда лаб-тиш [ Ф] товуши мавжуд: 
афт, ҳафта, сафэл.
Тош кент -Ф арғона гуруҳ шеваларда [Ф] товуши[П] товушига ўтади: