Ўзбек диалектологияси

[ш] 
ундоши сўзн и н г барча 
ўринларида қатнашади: шэмол (Тошкент) шэмал (Фарғона) шамол 
(Бухоро) бэш .
Тил олди, сонор, бурун 
(н) 
ундоши сўзнинг ҳар уч ҳолатида кела 
олади: 
нэн, энэр 
(Тош кент), 
нэн, енар 
(Ф арғ).Тош кент шевасида 
қўшимчанинг бошидаги [н] ўзак охиридаги товуш билан мослашади: 
тузнъ > туззъ, этнъ> эттъ, тэмнъ > тэммъ, темирнъ > темърръ, оқнъ 
>оққъ, ош нъ > эшшъ.
[қ, ғ, к, г] товушларидан олдин [н>н] фонетик жараёни юз беради: 
чэнқэш > чэнқэш , қунғиз > қонғъз, тўнка > тонка, сенга > сенгэ.
[ 6] товуши олдидан [н>м] фонетик жараёни кўзга ташланади: 
шэнбэ > шэмбэ, онбър > омбър.
Тил олди, ён, жарангли [л] ундоши сўз боши, ўртасида, охирида 
қўлланилади: 
лэгэн, бэлэ 
/ /
бала, қол.
Т ош кент ш евасида бир бўғинли сўзларнинг охирида (хусусан 
феълларда) [л] ундоши қатъий эмас: масалан : 
эл>о, бол>бо, қэл>қэ.
Сонор, титроқ, тил олди [р] ундоши сўз ичида баъзан [н] га ўтади: 
кэрнэй > кэннэй, турнэ > туннэ.
Баъзан [р>т]жараёни учрайди: бъртэ > бъттэ.
Тош кент шевасида кўплик қўшимчасидаги [р] нинг тушиш ҳолати 
учрайди: 
бэлэлэр > бэлэлэ || бэллэ.
Тил ўрта, сирғалувчи, жарангли [й] ундоши сўзнинг ҳамма ҳолатида 
кела олади: 
йэш 
/ /
йэш, суйуғ 
/ /
суйу, сой.
Ж арангсиз, портловчи, тил орқа [к] ундоши сўз бош и, ўртаси, 
охирида қўлланилади: 
кек, ъккъ 
/ /
еккъ.
Тош кент шевасида кўп бўғинли сўзларда [э] ва [ъ] унлилардан сўнг 
[к > й / / в] фонетик жараёни юз беради: 
тэрэк 
> 
терэй, бълэк> бълэй,
кучук > кучув.
Тил орқа, жарангли, портловчи [г] ундоши сўз боши, сўз ўртасида 
келгани ҳолда, сўз охирида қўлланилмайди: геш (гўшт), егэр (эгар).

---

Ўзлашган сўзларда сўз охиридаги [г] товуши [к] ёки [й]га алмашади: