Ўзбек диалектологияси

Ғози Олим Юиусов таснифи
Профессор Ғози Олим Ю нусов ўзи тўплаган жуда бой далилий 
материалларга суянган ҳолда 1936 йили, Е.Д. Поливанов таснифидан 
кейин 1936 йилда нашр этилган «Ўзбек лаҳжаларининг таснифида 
бир тажриба» номли асарида ўзбек шеваларини уч катта гуруҳга бўлиб 
тасниф қилди ва шу асосда тасниф ҳолатини ҳам берди.
1. Ў збек-қипчоқлаҳж аси.
2. Турк-Барлос лаҳжаси.
3. Хива-Урганч ёки ўғуз лаҳжаси.
1.
Ўзбек-қипчоқ лаҳжаси. 
Бу лаҳжага Ўзбекистоннинг Оҳангарон, 
М ирзачўл, С а м а р қ ан д , З а р а ф ш о н , Б ухоро, Ф ар ғо н а во д и й си , 
Қ аш қадарё, Сурхондарё ва бош қа ҳудудларда яш овчи ж -лаш ган
шеваларнинг ҳаммаси киради. Ў збек-қипчоқ лаҳжаси тўрт шевага: 
Қирқ, Ж алойир-лақай, Қипчоқ, Гурлан.
2. 
Турк-барлос лаҳжаси. 
Бунга ҳамма шаҳар ва шаҳар типидаги 
ш евал ар н и : Т о ш к е н т , Қ ў қ о н , Н а м а н ган , А н д и ж он , М арғи ло н
шаҳарлари ва бу шаҳарларнинг атрофида яшовчи ўзбек шевалари 
киритилади. Бу лаҳжа вакиллари Самарқанд, Бухоро, Қаш қадарё, 
Зарафшон водийсининг юқори қисми, Чимкент, Сайрам, Ўш, Ўзган 
шаҳарлари ва унинг атрофларида яшовчи ўзбеклар шевалари ҳам шу 
лаҳжага киритилган.
Ғози Олим бу лаҳжанинг асосий тил хусусиятларини ҳисобга олиб, 
тўрт гуруҳга бўлади.
1.
Сайрам-Чимкент шеваси. 
Бу лаҳжа ўз ичига Хива, Хонқа, Ғазовот, 
Ш оҳобод, Кат, Тош овуз, Э ски Урганч, Янги У рганч, Ҳ азорасп , 
Тўрткўлда яш овчи ўзбек шеваларини олади.Бу шеванинг ўзига хос 
хусусиятлари алоҳида берилмаган.
2. 
Тошкент-хос шеваси. 
Бу шеванинг асосий хусусиятлари: тушум 
келиш иги қўш имчаси 
-т 
билан тугаган сўзлардан кей и н
-ти:тти.
Ш унингдек , бу қўшимча сўз охирида ассимилацияга учраб, олдидаги 
ундошга мослашади: биз-биззи, истак феъли ясовчи -лук: келайлук. 
Ҳозирги замон давом феъли қўшимчаси -