|
Talvasa sindromi
Talvasa sindromi-skelet m ushaklarining qisqa vaqtli idora
qilinmaydigan kloniko-tonik qisqarishi xuruji b o ‘lib, hushning
yo‘qolishi vital funksiyalarning buzilishi bilan kechadi. Bolalarda
3-5% uchraydigan bunday skelet m ushaklarining qisqarish xuruji
tonik, klonik, kloniko-tonik ham da lokal yoki generallashgan
bo‘lishi mumkin.
Klonik talvasa
- bu m ushaklarining qisqa vaqtda tczlik bilan
ketma-ket
qisqarishi
bo ‘lib,
bosh
miya
p o ‘stloq
qavati
qo‘z g ‘alishidan dalolat beradi. Klonik xuruj ritm ik noritm ik
ham da qisqa yoki uzoq vaqt davom etishi mumkin.
Tonik talvasa -
bu m ushaklaming uzoq davom etadigan
qisqarishi b o ‘lib, bosh m iya p o ‘stloq osti tizimi qo‘z g ‘alishidan
dalolat beradi. Asia sekinlik bilan boshlangan bu xuruj uzoq vaqt
davom etishi hamda birlamchi, yoki ikkilamchi holda yuz berishi
mumkin.
Bolalarda nerv to ‘qim asining gidrofilligi, to ‘liq takomillash-
maganligi, palidar sistema tonusining balandligi, gipokampning
yuqori faolligi, m ielinizatsiyaning tugallanmaganligi tufayli, bosh
m iyaga ta ’sir etuvchi omillarga (gipoksiya, sirkulyartor va
gidroion buzilishlar, .gipertermiya, neyroinfeksiya va xokazo.)
noadckvat, aksari hollarda
generallashgan javob reaksiyasi
kuzatiladi.
K ichik yoshdagi bolalarda febril talvasa xuruji 40% dan
ortadi. Talvasa sindrom ida gipoksiya darajasi alohida o ‘rin tutadi.
Chunki gipoksiya fonida talvasa xurujming rivojlansa, nafasining
buzilishi gipoksiyani yana ham kuchaytiradi. Gipoksiya qanchalik
chuqur b o ‘Isa, talvasa xuruj ini tonik komponenti ortib, hush
y o ‘qolishi chuqurlashadi. Etiologiyasidan q at’iy nazar, xolatning
to ‘satdan boshlanishi, lokal yoki um umiy skelet mushaklari
qisqarish xuruji va hushning y o ‘qolishi talvasa sindromi uchun
xos hisoblanadi. Talvasa xuruji klinik belgilari amaliyotda
qiyinchilik tu g ‘dirmaydi, ammo uning sababini aniqlash ancha
murakkab kcchadi.
Xuruj aksari tonik fazadan boshlanadi, bola to‘satdan atrof
m uhit
bilan
aloqani
y o ‘qotadi.
K o‘z
soqqalari
beqaror
harakatlanib, yuqoriga va yonga qaragan holda to ‘xtaydi. Bosh
orqaga ketib, kaft va tirsak bo ‘g ‘imlar bukiladi, oyoqlar esa
c h o ‘ziladi. Trizm, bradikardiya, qisqa muddatli apnoedan so ‘ng
xirilllab, shovqinli nafas oladi. Shundan keyin xuruj klonik fazaga
o ‘tadi. Yuz mushaklari qisqaradi, bu tezlikda qo‘l va oyoq
m ushaklariga ham q o ‘chib, generallashadi. Taxikardiya, sianoz,
rangparlik kuzatiladi.
Talvasa xuruji, sabablariga ko ‘ra, to ‘rt guruxga bo‘iinadi:
1. M etabolitik, gipoksik, gipo- yoki giperglikemik, gipo-
kal’siem ik va piridoksin yetishmovchiligi.
2. Infeksion, infeksion toksikozlar, meningit, enscfalit (febril
talvasa xuruji).
3. Tashkiliy y a’ni MNSdagi organik o ‘zgarishlar tufayli ro ‘y
bcradigan xuruj.
4. Epilepik - idiopatik cpilepsiya.
Talvasa xurujining klinik bclgilarini davolash am aliyotda
qiyinchilik tug‘dirmaydi, ammo uning sabablarini aniqlash ancha
murakkab
kechadi.
Shuning
uchun
fizikal
tekshiruvda
quyidagilarni inobatga olish kerak:
•nafas va sirkulyator buzilishlar darajasini;
•ta n a harorati, teri qoplamlaridagi m arm arsim on rang, sianoz va
toshmalarni;
•sepsis yoki jarohat bclgilarini;
• k o ‘z ncrvi diski, to ‘r parda holati (shish, qon quyilish)ni;
•m ushaklar tonusi va rcflckslarni;
Talvasa sindromi genczini aniqlashda qonning va orqa miya
suyuqligi bosimining 130 mm .sim .ust.dan ortib ketishi, likvor
gipertenziyasini k o ‘rsatadi. Likvorda hujayralam ing 1 m m 3 - 20
dan oshishi, oqsil 0,05-0,45 g/1, glyukozaning 1,65-5,0 m m ol’/l
ko‘rsatkichi va limfotsitar plcotsitoz scroz meningitga xos. Yringli
meningitda loyqa likvor, ncytrofil yoki aralash plcotsitoz va
oqsilning ko ‘payishi esa kuzatiladi. Likvorda sitoz norm ada
bo‘lib, oqsil ko ‘payishi bosh m iyada hajm lik jarayondan belgi
beradi.
Qayta qayta takrorlanavcradigan talvasa sindromi xavfli
bo‘lib, ko ‘pincha kelajakda yuzaga keladigan psixik, psixosom atik
kasalliklar va epilcpsiya boshlanishidan darak berishi ham
mumkin.
A gar talvasa xuruji genezi aniq b o ‘Isa albatta etiologik
tcrapiya
yaxshi
natija
beradi.
G ipokal’sicm iyada
k a l’siy
prcparatlari. Gipertermiyada antipirctiklar, bosh miya shishi yoki
gipertenziyada degidratatsiya, gipoglikem iyada glyukoza eritm asi
q o ‘llanadi. Etiologiyasi nom a’lum yoki ctiotrop tcrapiya natija
bermagan holatlarda talvasa xurujiga qarshi dorilar ishlatiladi.
Davo tadbirlari.
Talvasa sindromida davo tadbirlari bir
nccha y o ‘nalishda o ‘tkaziladi.
1. Organizmning asosiy hayotiy zarur funksiyalari faoliyatini
yaxshilash va saqlash: nafas yo ‘llari crkin o ‘tkazuvchanligini
ta ’minlash, oksigcnoterapiya,
100% kislorod ingalyatsiyasi.
Yuqoridagilar natija bcrm asa traxcya intubatsiyasi v a o ‘pkalar
sun’iy ventilyatsiyasi qilinadi, qon aylanishni m o‘’tadil saqlash,
kislotaning asos va gidroion buzilishlarni korrcksiya qilish kcrak.
2. Talvasa xurujini bartaraf ctish uchun: diazepam 0,1-0,23
m g/kg, GOMK 75-100mg/kg vena ichiga, yoki lorazcpam 0,1
mg/kg, yoki fcnitoin fiziologik critma bilan 15-20 m g/kg keyin
q o ‘llovchi dozada 5 m g/kg sutkada vena ichiga sekin yuboriladi,
fcnobarbital 10 m g/kg vena ichiga, barbituratlar 1% critm a vena
ichiga (natija berguncha, lckin 15 mg\kg dan k o ‘p cmas)
yuboriladi. Talavsa xurujiga qarshi bcrilgan dorilar arterial
giportenziya, gipoksiya fonida nafasni susaytirishi mumkin.
Bunday og‘ir nafas yctishmovchilig ro ‘y bcrganda traxcya
intubatsiyasi va o ‘pkalam i sun’iy vcntilyatsiya qilish muolajalari
bajariladi.
3. Dcgidratatsion tcrapiya: furoscmid 3-5 m g/kg/sut (vena
ichiga), diakarb 0,06-0,25
rcr os, 30% glitserin 0,5-1,0 osh
qoshiqdan rcr os, diuretiklar, al’bumin, plazma (vena ichiga
yuborilishi) bilan bir qatorda, asosiy kasalliklarni davolash chora
tadbirlari q o ‘llanishi kcrak.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
