‘zbe risto n respublirasi 1 ay va ‘rta m axsus ta ’lim vazirligi

Bosh miya shishi
B o sh m iya sh ish i (B M S h )
- bu travma, intokisikatsiya, 
gipoksiya kabi emiruvchi (jarohatlovchi) omillarga organizm ning

---

nospetsifik javob jarayoni b o ‘lib, bosh miya to ‘qimalarida 
suyuqlikning ortishi, gipertenzion sindrom va bosh miya 
faoliyatining buzilishi bilan kcchadi. Organizmning himoya 
jarayoni bo ‘lishiga qaramasdan BMSH vaqtida tashxis va davo 
muolajalari o ‘tkazilmasa, bem om i o g ‘irlashtiruvchi va hatto lctal 
holatga keltiruvchi asosiy sabab bo ‘lishi mumkin.
Etiopotogenezi.
Bosh miya jarohatlari, o ‘smalari, gipoksiya, 
atsidoz, bosh miyada qon va likvor aylanishining buzilishi, 
intoksikatsiya bilan kcchadigan qator patologik holatlar BMSh 
rivojlanishiga olib kclishi mumkin.
BMSh patogcnczida to‘rt - sitotoksik, gidrostatik, vazogcn va 
osmotik kabi asosiy mcxanizmlar yotadi.
1. Sitotoksik yo'nalishda rivojlangan BMSh da toksinlam ing 
(zaharlanish, 
intoksikatsiya, 
postishcmik 
qoldiq 
moddalar 
y ig ‘ilishi) bosh miya hujayralariga ta ’siri natijasida hujayra 
metabolizmi va hujayra mem branasidan ionlar transporti buziladi. 
Hujayra kationi kaliy o ‘mini natriy cgallaydi. Gipoksik holatlarda 
sut kislotasining yig ‘ilishi kaliy-natriy nasosni qamal qilib, natriy 
kationining chiqishiga imkon berm aydi va hujayralardagi ko ‘p 
miqdordagi natriy suvni o ‘ziga torta boshlaydi. Sitotok BMSh 
aksariyat gipergcnerallashgan bo ‘lib, bosh m iyaning hamma 
qismlarini qamrab oladi. Shuning uchun o g ‘ir holatlarda bir necha 
soat ichida bosh miya sopining siqilishi ro ‘y berishi mumkin.
2. Vazogcn yo ‘nalishida rivojlangan BMSh bosh miya 
to ‘qimalari 
cmirilishi 
gcm ato-cnscfalik 
to ‘siqning 
buzilishi 
oqibatida bo‘lib, bosh miya jarohatlarida va bosh miyaga qon 
quyulishlarda kuzatiladi. K apilyar dcvorlari o ‘tkazuvchanligi 
buzilishi, 
gidrostatik bosim ning 
ortishi, jarohat 
natijasida 
y ig ‘iladigan bradikinin, gistamin, gidroksil radikallar ta ’sirida 
qonning plazm a qismi perivaskulyar zonaga o ‘tadi. Tom im i 
tashqarida onkotik bosimning ortishi bosh miya to ‘qim alarining 
gidrofilligini oshiradi.
3. Gidrostatik y o ‘nalishda rivojlangan BMSh vcnoz va 
arterial tomirlarda oqayotgan qon nisbati buzilishi natijasida

---

b o ‘lib, bosh miya o ‘sm alarida kuzatiladi. Katta venoz tomirlar 
siqilishi natijasida qon dimlanib, gidrostatik bosim ortib ketadi.
4. 
Osmotik y o ‘nalishda rivojlangan BMSh da bosh miya 
to ‘qim alar osmolyarligi qon osmolyarligidan ortib ketadi va 
buyrak, jigar yetishm ovchiligida, giperglikemiya va suv bilan 
zaharlanishda kuzatiladi.
Klinik ko'rinishi.
 
K o‘p holatlarda, ayniqsa kichik yoshdagi 
bcm orlarda asosiy kasallik va klinik belgilarni farqlash qiyin. 
BM Sh belgilarini uch guruhga b o ‘lish mumkin:
1. 
Bosh miya ichi gipertenziyasi belgilari
: bem or bezov- 
talanadi, boshi og ‘riydi, k o ‘ngil aynishi, 
qusish, 
liqildoq 
tarangligi, keyinchalik bularga tonik talvasa va meningeal belgilar 
q o ‘shiladi. Rentgenologik tekshiruvlarda bosh miya qopqog‘i 
yupqalashib, barm oqlarda ezilgandek belgilari k o ‘rinadi.
2. 
Nevrologik belgilarning
 
diffuz ko ‘payishida avval bosh 
m iya p o ‘stloq qavati keyin po ‘stloq osti tizimi va nihoyat miya 
sopi faoliyatining buzilishi belgilari kuzatiladi. Psixom otor 
q o ‘zg ‘alish, 
giperkinezlar, 
generallashgan 
klonik 
talvasa 
kuzatiladi.
3.