Zamonaviy ta‟lim tizimini rivojlantirish va unga qaratilgan kreativ g„oyalar, takliflar va yechimlar

“ZAMONAVIY TA‟LIM TIZIMINI RIVOJLANTIRISH VA UNGA QARATILGAN KREATIV G„OYALAR, 
TAKLIFLAR VA YECHIMLAR” MAVZUSIDAGI 37-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ON-LINE 
KONFERENSIYASI 
www
.
bestpublication.
uz
698 
ishtaha yuqolishi, o‘ng qovurg‘alar ostining og‘rib turishi, qorinning dam bo‘lishi, goh ich 
qotib, goh ich surib turishidir. Jigar sohasidagi ogriqlar ovqatdan, ayniqsa yog‘li ovqatdan 
keyin va jismoniy nagruzkadan keyin zo‘rayadi. Bemor ko‘zdan kechirilganida badanining 
terisi qo‘rayib turgani ko‘zga tashlanadi (pigmentasiya),bu melanin to‘planib qolishiga 
bog‘liqdir. Tirnoqlar oq va tekis bo‘ladi. Ko‘pgina kasallarda yulduzcha nusxa tomirlar va 
kaft eritemalari topiladi. Jigarning katta-kichikligi va konsistensiyasi prosessning 
bosqichiga borliq. Kasallikning boshida jigar kattalashib qoladi. Prosess avj olib borgan 
sayin konsistensiyasi ancha zich bo‘lib boradi, ayni vaqtda kattalashgan jigar kichrayib 
qolishi mumkin. Splenomegaliya jigar kattalashganidan keyinroq topiladi. Splenomegaliya 
bilan bir qatorda portal gipertoniyaning boshqa belgilari qizilo‘ngach va gemorroidal 
venalarning varikoz kengayishi, assit ham ko‘riladi. Assit paydo bo‘lishi jigar 
yetishmovchiligi avj olganini ko‘rsatadi. 
Jigar sirrozining ikkinchi asorati gemorragik sindromdir. Bemorlarda kengayib ketgan 
qizilo‘ngach va me'da venalaridan bir talay qon ketadi, shuningdek burun, milklar qonab 
turadi; bachadondan qon ketishi, terida qontalashlar paydo bo‘lishi kuzatiladi. Ko‘plab qon 
ketgan mahallardan keyin jigar komasi paydo bo‘ladi. Sirrozning oxirgi bosqichida 
kaxeksiya, poligipovitaminoz avj oladi. 
O‘tishi. Jigar sirrozi odatda 3-4 yil, gohida uzoqroq cho‘ziladi (biliar sirroz bilan 
og‘riganlarda 10 yilgacha va bundan ko‘ra ko‘proq davom etadi). Kasallik asta-sekin 
zo‘rayib boradi. Terminal davri sirroz xilidan qat'i nazar me'da-ichakdan qon ketishi va jigar 
yetishmovchiligi zo‘rayib borib, keyin koma boshlanishi bilan harakterlanadi. Bemorlarni 
xammadan ko‘p o‘limga olib boradigan ikkita sabab ana shulardir. 
Jigar komasi
asosida jigar to‘qimasining chuqur destruksiyasi (aynab ketishi) yotadi, 
bunday destruktura jigar hujayralarining distrofik o‘zgarishlar, yog infiltrasiyasi, nekroz va 
autolizga uchrashi (o‘z-o‘zidan irib ketishi, hazm bo‘lib ketishi) dan iborat bo‘ladi. Jigar 
komasi odam to‘satdan qattiq zaharlanganida, Botkin kasalligi, xavfli o‘smalar vaqtida xam 
paydo bo‘ladi. U jigar sirrozlarining so‘nggi bosqichidir. 
Jigar komasida qattiq bosh og‘rib, odam darmoni quriydi, uyqusi qochadi, bexalovat 
bulaveradi. Keyin borib uyquchanlik, ko‘ngil aynashi, qusish paydo bo‘ladi. Jigar komasi 
mahalida es-hush yuqolishi bilan bir qatorda yuz va qo‘l-oyoq muskullari tortishib, "uchib" 
turadi, pay reflekslari kuchayib ketadi, Babinskiy simptomi musbat bo‘lib qoladi. Komaning 
muxim belgisi jigarning kichiklashib, ixcham tortib qolishidir. Jigar komasida ko‘pincha 
gemorragik sindrom paydo bo‘ladi - burun qonab turadi, teriga qon quyuladi, odam qon 
aralash qusadi. Bemorning og‘zidan bo‘rsigan, chuchmal "jigar" xidi kelib turadi. Tana 
temperaturasi 39-40° gacha ko‘tariladi, siydikda urobilinuriya, proteinuriya, silindruriya 
topiladi. Oxirgi damda barcha reflekslar so‘nib qoladi, Cheyn-Stoks va Kussmaulcha nafas 
paydo bo‘ladi.