|
BOSHLANG‘ICH SINF O‘QUVCHILLARINI IJODIY FIKRLASHGA O‘RGATISH
Saydig‘aniyeva Dildora Qaxramanovna
Toshkent Shaxar YODJU Institutining II-bosqich ” Boshlang‘ich ta’lim“ yo‘nalish talabasi.
Hayotda har xil kasb egalari bor .Ularning qiyinchillik darajasi xam turli -tuman.Lekin men uchun eng mashaqqatli kasblardan biri sifatida boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi ko‘rinadi. Sababi shundaki hamma kasb egalariga dars berib, ilk savodini chiqaradi.Meni o‘ylashimcha hamma poydevorni mana shu boshlang‘ich ta’lim o‘qituvchisi quradi.Buning uchun o‘qituvchidan katta ma’sulyat talab etiladi.Boshlang‘ich sinf o‘qituvchillari ko‘proq o‘quvchini qiziqtirish kerak. Chunki makabga ilk qadam qo‘ygan bola har taraflama qiynalishi mumkin .Sababi bolada o‘yin faoliyati hali davom etayotgan bo‘ladi.
Shuning uchun biz o‘qituvchilar ularni o‘qishga qiziqtirishimiz kerak.Buning uchun biz metod,turli xil o‘yinlar,multimedialardan foydalanamiz.
O‘quvchillarni 3-4 sinfga o‘tganida biz eng asosiysi o‘quvchillarni ijodiy fikrlashga o‘rgatamiz. Albatta o‘qish ,ona tili darslari o‘quvchilarda ijodiy faoliyatni shakllantirishga mo‘ljallangan.O‘quchillarni
112
qiziqtirish uchun oddiy bo‘lmagan usullardan foydalanish kerak.Masalan xar hil metod ,ko‘rgazmalar,tarqatma materialar multimedialar bizga qo‘l keladi. Masalan boshlang‘ich sinf o‘quvchillari uchun foydali metodlardan biri bu-“Orfagrafik estafeda” metodi.Bu metodi asosan 3-4 sinflarda o‘tkazish mumkin.
“Orfagrafik Estafeda” metodi
“Orfagrafik estafeda” kichik maktab yoshidagi bolalar bilan ishlashning qiziqarli shakli bo‘lib ,u o‘quvchilarda mantiqiy taffakur qobilyatini rivojlantirish imlonini beradi.U intensiv o‘qitish bilan bir vaqtda bolalardagi harakat ehtiyojini ham qondirishga sharoi yaratadi. Orfografik estafeta an’anaviy aytib
turib yozdirish maqsadida ,”an’anaviy” diktantga o‘xshamay erishish imkonini beradi. Estafeta juda o‘zgaruvchan ish shaklidir .Ozgina moslashuvdan so‘ng undan birinchi sinf o‘quvchilariga alifboni tanishtirishdan boshlab ,beshinchi va oltinchi sinflaeda ham foydalanishi mumkin.
Materiallar:
1.Diktant matni;
2.Qog‘oz varog‘i,ruchka,qizil siyohli ruchka guruxga bittadan;
G‘oliblarga yutuqlar bo‘lishi ham mumkin;
Mashqning borishi:
O‘qituvchi o‘quvchillarni 3-5 ga guruhga ajratadi .Ularning har birida o‘quvchilar quydagilarni
tanlaydilar:
Yozuvchi(har bir guruhga bittadan). b)Yuguruvchillar(guruhda 1-3) .
musahhih(har bir guruhdan bittadan) .
O‘qituvchi sinfdan tashqarida,10 -30 metr masofada(masalan ,karidorda oxirida) diktant matni
yozilgan doskani osib qo‘yadi .
2.Xar bir guruh o‘z joyiga ega bo‘lib shu joydan yozuvchi va musahhix o‘tiradi.
3.Mashq o‘qituvchi ishorasi bilan boshlanadi .Guruhning vazifasi doskadagi matnni bexato ko‘chirib yoxishdir. Yuguruvchillar doska yoniga yugurib boradilar ,doskadagi yozuvni o‘qiydilar va yozuvining mumkin qadar ko‘proq qismini eslab qolishga harakat qiladilar (ularga birorta yozuvlar qilishga ruhsat etilmaydi ).Yozuvchillar yuguruvchillar eslab qolib aytgan matnlarni yozadilar.Musahhix yozuvchi butun matni yozib bo‘lgan ,uni tekshiradi ,xatolari bo‘lsa,to‘g‘irlaydi.Tayyor matn o‘qituvchiga tekshirtiriladi.
Tayyor matn o‘qituvchiga tanishtiriladi.
Estafedani 1 sinfdan 1-yarim yillikda kiritar ekanmiz ,uning eng oddiy ariantidan foydalanmiz.
Taqdirlash usuli o‘qituvchi fantaziyasi va ishtiyoqiga havola. Vaqti kelib, diktantlar uzayib guruh soni ortib borganda eng yaxshi guruh uchun mukofot baho bo‘lishi kerak.
Tassavur etish ,taffakurning rivojlanishidir .Bolaning rivojlanishida maktabgacha bo‘lgan davri juda muhim o‘rin tutadi.Bu davrda bolaning jismoniy ,axloqiy,psixalogik salomatligi shakllanadi va aqlliy rivojlanish qobilyatlari takomillashadi.Bolaning ijodiy va mantiqiy taffakurini rivojlantirishda quyidagi yo‘llarni amalga oshirish mumkin. Kitob o‘qish. Bola bilan birga kitob rasmlarnin tahlil qilib o‘qish ,undagi ertakning mazmunini bolaga o‘yin tarzida qayta so‘zlatish ,o‘yinchoqlariga kitob mazmunini ayttirish juda foydali va qiziqarli mashg‘ulot sanaladi .Ertak eshitish jarayonida bola ertak qahramonlarini kimgadir o‘xshatishga harakat qiladi,u o‘zi ertak yoki hikoyalarni mustaqil to‘qiy olishi ham mumkin.
Chizish (bo‘yoq, un,qum bilan ). Bolalar odata chizishni juda yaxshi ko‘rishadi.Lekin uddalay olishmasa ,hafa bolib chizmay qolishi mumkin.Bolaga qalamning o‘rniga qollarida chizishni (faqat maxsus boyoqlar bilan )taklif qilib ko‘ring. Bola rasm solar ekan ,rasmni sozlar bilan to‘ldirib ,faollik bilan harakat qiladi,u o‘z tasavvurlari asosida keyinchalik katta yoshdagi odamlarning soziga binoan rasmlar yaratishi
mumkin,unda ayrim narsalarning obrazlari keladi. Pazl.Pazl yasash bola xotirasini rivojlantiruvchi
juda foydali mashg‘ulot. Bola yaxshi ko‘rgan rasmlardan unga pazl olib bering yoki o‘zingiz yasab bering.
Bolalar dominosi.
Ertaklar qahramoni aks ettirilgan dominolarni bolangiz bilan birga o‘ynab, ba’zida unga yutqazib
tursangiz ,bola juda zavq bilan o‘ynaydi. Maktabgacha yoshidagi bola har tomonlama rivojlana olsa ,keyinchalik yutuqlarga erishishi oson bo‘ladi. Yana bir boshlang‘ich sinf o‘quvchillar uchun ijodiy
fikrlashiga yordam beradigan metodi ko‘rib chiqsak: “Kichik Esse “texnologiyasi. Texnologiya kichik hajmli, erkin bayon usuliga ega bo‘lib ,o‘rganilayotgan muommo yoki tahlil qilinayotgan masala yuzasidan shaxsiy taasurot ,tasavvurlarni ifodalashga xizmat qiladi. U o‘quvchillar tomonidan o‘rganilgan mavzu, muhokama qilinayotgan masala bo‘yicha erkin fikr bildirish ,mazmun – mohiyatini qayta bayon qilish imkonini beradi. Kichik esseni yaratishda o‘quvchillar mavzu g‘oyalarini
113
umumlashtirish ,xulosalarni bayon etish imkoniga ega bo‘ladi. Mashg‘ulotlarda texnalogiyani qo‘llash quyidagi tartibda yo‘lga qo‘yiladi :
1.O‘qituvchi kichik esseni yaratish uchun muommo yoki masalani tanlaydi;
2.O‘qituvchi tanlangan muommo (masala) bilan O‘quvchillarni tanishtiradi;
3.O‘quvchillar muommo (masala) ning umumiy mohiyati yuzasidan fikr yuritadi;
4.O‘quvchillar shaxsiy fikrlarini bayon etish usulini belgilab oladi;
5.Har bir o‘quvchi kichik esseni yaratadi;
6.Sinf (guruh) jamoasi a’zolari esse yuzasidan o‘z fikrlarini bildiradi;
Bu metodi odatda 3-4 sinflar orasida maqsadga muvofiq bo‘ladi. Chunki bu sinflarda ko‘proq ertak, hikoyalar,she’rlar berilgan.Ularni o‘qigan har bir bolada ijodiy fikr vujudga kelishi aniq va bu metod aynan shuning uchun mo‘ljallangan.
Bundan tashqari yana har hildagi metodlar ham mavud. Boshlang‘ich sinflarni ijodiy fikrlashini oshirish uchun biz ustozlar ularga maktab darsliklaridan tashqari ularga ertak ,hikoya ,xar hil turdagi she’rlar yodlatish kerak. Mana shularni hammasi aqliy faoliyatni yanada oshirradi. Keyin esa topishmoqlar, tez aytishlarni ko‘proq berish lozim bunda o‘quvchillar hozirjavob bo‘lishga yordam beradi.
Foydalanilgan adabiyotlar.
1.Ta’lim jarayonida qo‘llanadigan interfaol metodlar //O‘quv uslubiy qo‘llanma.T.: 2008 y
2.Bolalarning ijodiy va mantiqiy tafakkurini shakllantirish ko‘rgazma qurollarining ahamiyati va yo‘llari //@ustozlarim kanalidan
3.Ta’lim jarayonida qo‘llanadigan interfaol metodlar //O‘quv uslubiy qo‘llanma. T .:43 bet.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
