Zamonaviy axborot texnologiyalaridan

www.pedagoglar.uz
26-son 1 –to’plam may 2022 
Sahifa: 188 
sistemalaridagi xatolik va kamchiliklarga barham berildi, atom massalariga 
tuzatishlar kiritildi, nodir elementlar va asl gazlar xossalari toʻgʻri talqin qilindi. 
Davriy qonun nafaqat Kimyo uchun, balki boshqa tabiiy fanlar, falsafadagi 
miqdorning sifatga oʻtish qonuniyatlarini aks ettiruvchi tabiatning fundamental 
qonuni boʻlib qoldi. Buning isboti sifatida davriy qonun va sistema asosida kimyo 
qonunlari va tabiatning yuzlab boshqa qonunlari, jumladan, radioaktiv elementlarning 
kashf qilinishi, ingliz fizigi E. Rezerfordning atom tuzilishi modelini taklif qilishi, 
Daniya fizigi N.Borningatomlarda elektron qobiqlari va qobiqchalari ketma-ket 
joylashuvini topishi, atom energiyasining nihoyatda ulkan kuchidan foydalanish 
qabilarni koʻrsatish mumkin. Ayni vaqtda Kimyo fani Mendeleyev davriy qonuni va 
sistemasi asosida oʻqitiladi. 
19-asrning 70-yillaridan boshlab organiq kimyo tez rivojlana boshladi. 
Uglevodorodlar, spirtlar, aldegidlar, ketonlar, karbon kislotalari, galogenlar, 
nitrobirikmalarning muhim hosilalari olindi, xossalari oʻrganildi va bularning maʼlum 
qismi sanoat miqyosida ishlab chiqarila boshladi. 80-yillarda toʻyinmagan 
uglevodorodlar asosidagi sintezlarga asos solindi, purin moddalari, qandlar, tabiiy 
pigment va oqsillar oʻrganila boshlandi. Natijada stereokimyo tasavvurlari rivojlandi. 
Bu davrda elektrokimyoviy (M. Faradey) va termokimyoviy jarayonlar (G. I. Gess, 
M. Bertlo), elektrolitik dissotsiatsiya (S. Arrenius), kimyoviy reaksiyalar tezligi (Ya. 
Vant-Goff) oʻrganildi. Buning natijasida kimyoviy termodinamika faniga asos 
solindi. 
19-asr oxiri va 20-asr boshlari fizikada atom tuzilishining oʻrganilishi, radioaktivlik 
hodisasining ochilishi, elektronning amaliyotdagi ahamiyati oʻrganilishi va kvant 
kimyosinit chuqur nazariy yutuqlaridan foydalanish Kimyo fanining olamshumul 
yutuqlaridan 
boʻldi. 
Mac, 
tabiiy 
hodisa — 
Adriatika 
dengizining 
fosforessensiyalanishini 1835-yildayoq fransuz fizigi A. Bekkerel sezganligi maʼlum. 
Ammo oradan 60 yildan ortiqroq vaqt oʻtib uning nabirasi Anri Bekkerel 1896-
yilning 1-martida uran hosilalari, bir oz keyinroq esa uranning oʻzi ham shunday 
xossaga egaligini aniq-ladi (qarang Bekkerel). 1895-yili V. Rentgen tomonidan kashf 

---