Z sh. Shovqiyev, F. N. Oqbo‘tayiev

 
Karterni shamollatish. 
 
Ko‘pgina avtomobillarda karter majburiy shamollatiladi. Bu kiritish 
quvuridagi siyraklashuv hisobiga bajariladi. Dvigatel ishlaganda toza havo 
karterga moy qo‘ygich patrubogiga birlash-tirilgan maxsus havo filtri orqali 
kiradi. Karter-dagi gazlar chiqarish quvuri orqali surib olinadi. Yomon 
zichlashtirilganda yoki moy quygich qopqog‘ining ochiq holatida karterning 
shamollatish samaradorligi pasayadi, moy sarfi quyuq gaz hisobiga oshadi. 
Ba‘zi bir dvigatellar karterini shamollatish sapun bilan atmosferani birlashtirish 
hisobiga bajariladi. 
Dvigatel osmasi.
Dvigatel ramaga tayanadi. Ularning muvozanat holati yaxshi bo‘lishiga 
qaramasdan dvi-gatelning ishlashi paytida titrash sodir bo‘ladi. Titrashning 
ramaga o‘tkazilishi mumkin emas. Shu sababli dvigatelning mahkamlanishi 
(osma) dvigatel titra-shini pasaytirishi va avtomobil notekis erlarda yurganda 
silindrlar blokiga to‘g‘ri keladigan har xil kuchlar ta‘sirini kamaytirishi nazarda 
tutilib ishlangan. Dvigatel ramaga uch yoki to‘rt nuqtadan mahkamlanadi. 

---

 
 
 
§5.5 Silindrlar 
Ko‘rilayotgan dvigatel silindrlari o‘rnidan chiqariluvchandir. Bo‘lak 
tayyorlangan silindr gilza deb ataladi. Almashtiriluvchan gilzalar ishlatilganda 
blok-karterning xizmat muddatini almashtiriluvchi yangi gilzalar hisobiga 
uzaytirish mumkin. 
 
 
5.9-rasm. Silindr-porshen guruhi:
 a - silindr gilzasi, b - gilzani o’rnatish 
shakli, v - karbyuratorli dvigatelning porsheni, g - dizel porsheni, d - porshen 
barmog’i, e - tarkibli moy sidiruvchi halqa, j - halqalarning porshenda 
joylanishi. 
1 - bo’rtiq, 2 va 3 - yuqorigi va pastki belbog’i, 4 - zichlovchi halqa, 5 - 
silindr gilzasi, 6 - quyilma (vstavka), 7 - suv kuylagi, 8 - zichlovchi qistirma, 9 - 
kesik, 10 - kompression va moy sidiruvchi halqalar ostidagi o’yiqchalar, 11 - 
kompression halqa, 12 - porshen tubidagi chuqurcha, 13 - stopor halqa uchun 
uyiqcha, 14 - bobishka, 15 - porshen barmog’i uchun teshikcha, 16 — stopor 
halqa, 17 - yupqa po’lat halqa. 18 va 19 - o’qiy va radial kengaytirgichlar, 20 
- porshen. A - porshen tubi, B - porshenni o’rnatish belgisi, V - porshenning 

---

vazni va o’lchamli guruhining belgilari, G - kallak (zichlovchi qismi). Yondor 
D - (yubka) yo’naltiruvchi qismi), E - barmoqning o’lchamli guruhining 
belgisi. 
Gilzalar odatda legirlangan cho‘yandan tayyorlanadi. Gilzaning 
mustahkam kilib toblanadigan ichki yuzasi «ko‘zgusi» deyiladi. Tashqi yuzasi 
sovituvchi suyuqlik bilan yuviladigan gilzalar «ho‘l gilzalar» deb ataladi. 
Gilzaning tashqarisida ikkita belbog‘ (2) va (3) bo‘lib, gilzani blokka 
mahkam o‘tkazish uchun xizmat kiladi. Gilzaning pastki belbog‘i va blok 
silindri oralig‘iga bloqdagi suv g‘iloflaridan suv oqib o‘tmasligi uchun rezina 
zichlagich halqa (4) o‘rnatiladi. Gilzaning yuqorigi gardishi blok tekisligidan 
birmuncha chiqarib qo‘yiladi (metalloasbest kistirmani mustah-kam sikib 
turish uchun), bu esa o‘z navbatida gazlarning silindrdan chikmasligini va 
silindrga suv tushmasligini ta‘minlaydi. Ba‘zi bir dvigatellarda blokning pastki 
chiqib turuvchi asosi oralig‘i va pastki bo‘rtiqning tayanch yuzasi oralig‘iga 
mis kistirma halqa (8) o‘rnatiladi. Gilzaning yuqorigi qismining eyilishini 
kamaytirish uchun kislotaga chidamli cho‘yandan tayyorlangan eyilishga 
chidamli quyil-ma (vstavka) (6) o‘rnatiladi.