Z. N. Mamarajabova ona tili o’qitish maxsus metodikasi

partalarning о‘quvchilar gavdasiga mosligi;

о‘qituvchining о‘quvchiga bergan savollari;

о‘quvchining о‘qituvchiga bergan savollari.

Umumiy pedagogik tahlil sohasidagi tajribalarga kо‘ra quyidagi maslahatlarga rioya qilinishi, ularni doimo yodda tutish tavsiya etiladi:

1. 
   Berilgan savolga javob berishda kechikayotgan о‘quvchi uchun bir oz qо‘shimcha vaqt berilishi lozim.
   

2. 
   Javobni boshlashda qiynalgan о‘quvchiga о‘qituvchining yordam berib yuborishi о‘rinlidir (jumalalar namunalari, kо‘rgazmalar asosida va h.).
   
3. 
   О‘quvchi bilimiga qо‘yilgan baho doimo sharhlanishi kerak.
   
4. 
   Muomala va muloqotda ehtiyogkor bо‘lish lozim.
   

О‘z darsini о‘zi tahlil qilish

Dars yoki mashg‘ulotlar faqat о‘zgalar tomonidan tahlil qilinibgina kolmay, uni о‘tkazgan о‘qituvchining о‘zi tomonidan ham tahlil qilinishi mumkin. Shu о‘rinda aytish joizki, о‘z dars yoki mashg‘ulotini tanqidiy tahlil qilib borishga о‘rgangan har bir о‘qituvchi ta’limda sifat va samaradorlikka erishadi. О‘z xatolarini kо‘ra bilgan о‘qituvchi rivojlana oladigan о‘qituvchi demakdir.

Kamchiliklarni tuzatish, о‘z darsini qayta kо‘rish maqsadida о‘qituvchi darsdan chiqqach, dars jarayonini tо‘la eslashga harakat kiladi. Har bir dars bosqichida bajarilgan ishlar, qо‘llanilgan usullarni tahlil kiladi, ularni nimalar bilan tо‘ldirish, tо‘g‘irlash lozimligini aniqlaydi.

41
О‘z darsini о‘zi tahlil qilish, erishilgan yutuqlarini yaqkol kо‘rish va yо‘l qо‘yilgan kamchiliklarni bartaraf etishga о‘rganish uchun о‘qituvchi ilg‘or tajribali о‘qituvchilarning darslariga kirib, о‘z darslari bilan taqqoslashi lozim.

О‘qituvchining о‘z darsini о‘zi tahlili - bu juda murakkab ichki jarayon bо‘lib, fikran amalga oshiriladi. О‘qituvchi о‘z-о‘zini tahlil qilganda, fikran о‘z darsini qismlarga bо‘lib, о‘z mushohada taqrizidan о‘tkazadi. Bunday usulda ishlashdan maqsad о‘tkazilgan darsni zamonaviy pedagogika, psixologiya, uslubiy va ilg‘or pedagogik tajribalar talabiga javob berishini aniqlash va shu jihatdan о‘z darsiga baho berishdan iboratdir. Shu yо‘l bilan о‘qituvchi о‘z darsining yutuq va kamchiliklarini aniqlab, pedagogik mahoratini takomillashtirish rejasini tuzishi lozim.

:
Dars tahliliga kiruvchilar uchun qо‘yiladigan pedagogik talablar:

Dars tahlili о‘qituvchi (tinglovchi)ning kasbiy malaka va kо‘nikmalari qay darajada shakllanganligi darajasini aniqlash, yutuk va kamchiliklarini qayd etish, dars berish tajribasini о‘rganish, unga uslubiy maslahatlar berish maqsadida о‘tkaziladi.

Shu sababli tahlil davomida о‘qituvchi (tinglovchi)ning shaxsiyatiga tegish, obrо‘sini tо‘kish, kamsitish, kamchiliklarini bо‘rttirib kо‘rsatish, darsga aloqasi bо‘lmagan masalalarni muhokama qilishga yо‘l qо‘ymaslik lozim.

Quyidagilarni doimo esda saqlash tavsiya etiladi:

1. 
   Darsga kirilishi rejalashtirilgan о‘qituvchi (tinglovchi) bu haqda oldinroq ogohlantirishi lozim.
   

2. 
   Darsni tahlil qilish uchun sinf xonasiga fan о‘qituvchisi (tinglovchi) bilan birgalikda kiriladi.
   
3. 
   Dars jarayonida quyidagilarga yо‘l qо‘ymaslik lozim:
   

• 
  dars nihoyasiga yetgunga qadar sabr-toqatli bо‘lish va dars tugamasdan turib sinf xonasidan chiqib ketish;
  
• 
  dars davomida о‘rnidan turib yurish va о‘quvchilarning daftarini tekshirish;
  
• 
  о‘qituvchi, о‘quvchi va boshqalarga turli xil ishoralar qilish;
  

• 
  dars tahlilida ishtirok etayotganlar bilan baland ovozda gaplashish, u yoki bu vaziyatni muhokama qilish;
  

• 
  dars davomida tahlil ishtirokchilarining savollariga javob berish;
  

• 
  о‘qituvchi (tinglovchi) bildirgan fikrga nisbatan о‘z noroziligini baland ovozda oshkora qilish;
  

• 
  о‘qituvchi, о‘quvchi va boshqalardan darslik, о‘quv qо‘llanmalari, qurollarini sо‘rab olish;
  

• 
  о‘qituvchi (ttinglovchi)dan va tahlil ishtirokchilardan achchiqlanish, uni ochiqchasiga oshkora qilish;
  

• 
  о‘qituvchi (tinglovchi)ga dars davomida yо‘l qо‘ygan kamchiliklari uchun о‘quvchilar oldida tanbeh berish;
  
• 
  о‘qituvchi (tinglovchi)ning о‘rniga dars berishga intilish, uning faoliyatiga
  

aralashish.

4. 
   Muhokama (tahlil)ni boshlamasdan oldin о‘tilgan dars xususida о‘qituvchi (tinglovchi)ning shaxsiy fikrini eshitish, ba’zi vaziyatlarda nima uchun u yoki bu uslubiy vositani qо‘llaganligi sabablarini bilish kerak.
   

42

5. 
   Dars xususida bildirilgan fikrlar xolisona, dо‘stona bо‘lishi kerak.
   
6. 
   Muhokama (tahlil) dars tugagandan sо‘ng о‘tkazilishi shart.
   

Agar shu talablar bajarilmasa, darsni kuzatuvchi (tahlilga kiruvchi) о‘qituvchining darsni tashkil etishiga, ta’limning samarador va mukammal usullarini tanlashiga, ijodkorlikka erishishiga, о‘quvchilar jamoasini о‘quv-bilish faoliyatiga faol jalb qilishiga, sinfda zarur tartib-intizomni о‘rnatishiga halal bergan sanaladi.

Darsni kuzatuvchining darsdagi intizomi, tahlil davomidagi xolisona yondashuvi о‘qituvchi (tinglovchi)ning mustaqil va unumli ishlashida muhim omildir.

Darsni kuzatish va tahlil qilishning taxminiy sxemasi:
Dars kuzatish maqsadi
___________________________________________________
О‘qituvchi___________________ Fan
_________________________________________

1. Darsning tarbiyaviy mohiyati:

О‘quv materialining g‘oyaviy yо‘nalishi, milliy mafkura, milliy tarbiya oldidagi muammolarning hal etilishi bilan bog‘liqligi; barkamol avlod tarbiyasi vazifalarining bajarilishi________________________________________________

____________________________________________________________________
_____

_________________________________________________________________________

___

_________________________________________________________________________

___

2. 
   Darsning ilmiyligi:
   

1. 
   Materialning ilmiy asoslanishi
   
2. 
   Fanning zamonaviy (sо‘nggi) yutuqlaridan foydalanish
   

_______________________

3. 
   Uslubiy jihatdan maqsadga muvofiqligi:
   

1. 
   Dars mavzusining taqvim (kalendar)-mavzu rejaga mosligi
   

____________________

2. 
   Darsning uslubiy jihatdan tо‘g‘ri tashkil qilinishi__________________________
   

________________________________________________________________________

__

3. 
   О‘quvchilar bilimini tekshirish usullari, ularning samaradorligi _____________
   

_______________________________________________________________________

___

43
____________________________________________________________________

__

4. 
   Baholashning xolisligi
   

________________________________________________

____________________________________________________________________

__

5. Darsning turi, о‘qitish uslubi va uning maqsadga muvofiqligi_________________

____________________________________________________________________

__

_____________________________________________________________________

______

6. 
   О‘qituvchining darsga tayyorgarligi, bayon qilinayotgan materialning tо‘liqligi, ketma-ketligi, izchilligi va uning tushunarliligi. Asosiy tushunchalar va nutq
   

(korreksiyaga yо‘naltirilgan) materialining ajratilganligi __________________
____________________________________________________________________
______

_____________________________________________________________________

______
7. Darsdan kо‘zlangan maqsadlarga
erishish___________________________________
_________________________________________________________________
_____

_____________________________________________________________________

______

8. 
   Darsda yangi pedagogik texnologiyalardan foydalanish_________________________
   

_______________________________________________________________
______________________________________________________________

_____________________

8. 
   Yangi mavzuning о‘tilgan materiallar bilan bog‘lanishi
   

________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
______________________

8. 
   Mavzuning boshqa fanlar bilan bog‘liqligi
   

_______________________________
_________________________________________________________________
_____

11. 
    О‘quvchilar faolligini oshirish (muammoli vaziyatlardan chiqish, о‘quv jarayonini faollashtirish)_________________________________________________
    

______

44
___________________________________________________________________________

_______

___________________________________________________________________________

_______

12. 
    О‘quvchilarning mustaqil ishlashga jalb kilinishi
    

___________________________

____________________________________________________________________

______

_________________________________________________________________________

_______

13. 
    О‘qitishni tabaqalashtirish, differensiallashtirish usullari va ularning samaradorlik
    

darajasi__________________________________________________
_________________________________________________________________
_____

__________________________________________________________________________

______

14. 
    Eshitish qobilyatini rivojlantirish, nutqiy kо‘nikmalarni shakllantirish
    

yuzasidanborasidaolibborilganfaoliyatdarajasi
__________________________
_________________________________________________________________
_____

__________________________________________________________________________

______

15 . Har bir о‘quvchiga yakka yо‘naltirilganlik tamoyiliga rioya qilinishi darajasi _________

__________________________________________________________________________

______

__________________________________________________________________________

______

14. 
    О‘quv materialini mustahkamlash usullari va uning maqsadga muvofiqligi
    

____________________________________________________________________

____________________________________________________________________

____________

14. 
    Uyga vazifa (vazifa hajmi, turi, vazifa bо‘yicha berilggan izohlar)
    

____________

____________________________________________________________________

_____

4. 
   Darsning boshqa sifat tavsifi:
   

1. 
   О‘qituvchiniig dunyoqarashi, pedagogik mahorati, nutq ravonligi, madaniyati
   

2. 
   О‘quvchilar intizomi, dars xonasi va о‘quvchilarning darsga tayyorgarligi
   

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

45
_________________

3. 
   О‘qituvchining darsni yaxshilash yuzasidan rejalashtirgan ishlari, takliflari
   

____________________________________________________________
________

_________________________________________________________________

_____

4. 
   Sinf xonasining tozaligi, metodik jihozlanganligi, navbatchining о‘z vazifasini bajarishi__________________________________________________
   

_________________________________________________________________

_____
5. Tavsiyalar va maslahatlar
_____________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________

____________________

Tahlil bilan tanishdim:
Tahlil qiluvchi: