‘z b e k ist 0n r espublik asio liy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

II 
(1340-1305) 
o'tiradi. Mursili 
II 
davrida asosiy harbiy harakatlar Kichik Osiyo­
ning janubi-g'arbida olib boriladi. Chunki Kichik Osiyoning 
janubi-g'arbida Arqava podsholigi rahbarligidagi Mira va Lukka 
davlatlari ittifoqi bor edi. Ular janubi-g'arbdan Xett podsholigiga 
xavf solib turar edilar. Mursili 
II 
Mira, Lukka va Miletlarni o 'z to- 
moniga og'dirib, ittifoqchilarni kuchsizlantirishga erishadi. Lekin 
ular hamon kuchli raqib bo'lib turar edilar. Valma shahri yaqinida 
xettlar bilan Arqava ittifoqchi qo'shinlari o'rtasida dahshatli jang 
bo'lib o'tadi. Jangda ittifoqchilar qo'shini yengilib, Arqava shohi 
va uning o 'g 'li qochib ketadi. Xett qo'shinlari Apasu (Efes) shahrini
208

---

egallab, Egev dengizi sohillariga chiqadilar. Shundan keyin Arqava 
davlati Xett podsholigiga qaram b o iib qoladi. Shuningdek, Kichik 
Osiyo yarimorolining katta qismi ham xettlar ixtiyoriga o ‘tadi. Bu 
davrda Xett podsholigining harbiy kuch-qudrati eng yuqori daraja- 
ga ko'tarilgan edi.
Xett podsholigining kuchsizlanishi va parchalanishi. 
Mursili
II 
podsholigining oxirlarida Old Osiyodagi siyosiy ahvol o'zgara- 
di. Seti I va Ramzes II (m.av. 1290-1224) fir’avnlik qilgan davr­
da - m.av. 1337—1224-yillarda Misr podsholigi kuchayadi. Misr 
fir’avnlari 0 ‘rtayer dengizining sharqiy sohilidagi mamlakatlar- 
ni qaytadan q o ig a kiritish uchun xettlar bilan qattiq kurash olib 
boradilar. Bu urush m. av. 1280-yili 
Misr-Xett 
sulhi bilan yakun- 
lanadi. Sulhga binoan Suriyaning katta qismi va shimoliy Finikiya 
xettlar, Falastin va Janubiy Finikiya esa misrliklar ixtiyoriga o ‘tadi. 
Shu davrda Ossur podsholari Mitannini olib, xettlarga tahdid sola- 
di. Xett qo'shinlari ularning hujumlarini arang qaytaradilar. Xet­
tlar g'arbda Troyani istilo qilib, Lidiya shohligining poy taxti Sard 
shahrini vayron qiladilar.
M. av. XIII asr oxirida g'arbdan Kichik Osiyo, 0 ‘rta>er dengiz­
ining sharqiy sohilidagi mamlakatlar va Misrga "Dengiz xalqlari” 
nomi bilan mashhur b o ig a n qabilalar hujum boshlaydi. “Den­
giz xalqlari” - axevlar. sardlik sherdonlar. tursha-etrusk va bosh­
qa qabilalarning ittifoqidan tashkil topgan edi. Misr fir'avnlari 
juda qiyinchilik bilan ularning hujumlarini qaytarishga muvaffaq 
bo'lganlar. Kichik Osiyodagi katta-kichik davlatlar, xususan Xett 
podsholigi ham "dengiz xalqlari” hujumiga bardosh bera olma- 
ganlar. Xettlarning jangovar aravali qismlari ham bosqinchilarning 
qarsbiligini sindira olmagan.
M.av. 1190-yili “Dengiz xalqlari”ning lashkarlari Xett pod­
sholigi markazi Xattusani ishg'ol qilib. uni vayronaga aylantira- 
di. “Dengiz xalqlari”ning bergan zarbalari natijasida yaqinginada 
qudratli hisoblangan Xett podsholigi barham topadi. M. av. X II- 
VIII asrlarda bu qudratli podsholik mayda-mayda davlatlarga 
bo'linib ketadi.