‘z b e k ist 0n r espublik asio liy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

209

---

Xettlarning ijtimoiy tuzumi, xo'jaligi va madaniyati.
MaTumki, Kichik Osiyoda dastlab bir necha shahar-davlatlar tash­
kil topgan edi. Bu davlatlarning o'ziga xos boshqaruv tizimi ham 
bo'lgan. Shahar-davlatlarning hokimlari xalq yig'ini tomonidan 
saylab qo'yilardi. Hokim davlatni amaldorlar. harbiy boshliqlar va 
ruhoniylariga tayanib boshqargan. M.av. XVIII asr boshlarida Kus­
sar hukmdori Pitxan bir necha shahar-davlatlarni birlashtirib o'zi- 
ni podsho deb e ’lon qiladi. Anitta davrida esa Xett podsholigiga 
asos solinadi. Shu davrdan boshlab podsholik taxti otadan bolaga 
meros tariqasida o'tadigan bo'ldi. Tabarna davrida Xett podsholigi 
birmuncha kuchayadi. U o'zini ''U lug' podsho” deb e'lon qilgan. 
Tabarna nomi podsholik unvoniga aylangan. 
Shundan boshlab 
Xett podsholari o'zlarini „tabarna” deb ataganlar,
O 'sha vaqtdagi yozuvlarning birida: 
,,Ulug‘ podsho Tabarna
o ‘z shahri Kissirda kasal bo‘lib qoladi. 0 ‘g*li Mursilnipodsho-
likka chaqirib, amaldorlariga endi men o ‘g ‘limni sizlarning us-
tingizdan “tabarna"-podsho qildim”,
 
deb yozilgan ekan. Podsho 
Telepin da.vrida taxt vorisligi tartibga keltirilib. mustaxkamlanadi. 
O 'sha davrdagi qoidaga k o 'ra podsholik taxti podsho o'g'illariga, 
o 'g 'illari boTmasa aka-ukalariga, ular ham bo'lm asa kuyovlariga 
meros qilib qoldirilgan. Xett davlatida podsho juda katta huquqlar- 
ga ega boTgan. Davlat ahamiyatiga ega boTgan masalalarni hal 
etishda oqsoqollar kengashi - tnliya va harbiy lar yig'ini - pankus- 
ni chaqirgan. Podsho tuliya va pankusning roziligini olmay turib 
jinoyatchilarni o'lim ga buyurmagan. Podsho qoshida qarindosh 
urug‘laridan iborat aslzodalar kengashi ham faoliyat ko'rsatgan.
Yer podsho, amaldor, ruhoniy, erkin kishilar o'rtasida taqsim- 
langan. M amlakatda qullar ham ko'p boTgan. Harbiy asirlar qulga 
aylantirilgan. Ozod kishilar jinoyat qilsalar jarim a to Tab qutulib 
ketganlar. O 'g 'irlik qilib qo'lga tushgan qullarning burni, qulog'i 
va boshqa a'zolari kesib tashlangan. Jiddiyroq jinoyatchi qullar 
o'lim ga hukm qilingan.