‘z b e k ist 0n r espublik asio liy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

3-§. Qadimgi Xett podsholigi
M.av. Ill mingyillik oxiri va II mingyillik boshlarida Kichik 
Osiyoda juda ko‘p qabilalar yashagan. Ular birlashib 
Nesa, Ka-
nish, Burusxand, Kussar 
va 
Xattusa 
kabi alohida shahar-dav-
1 ad ami tuzganlar. M.av. XVIII asr boshlarida Kussar hukmdori 
Pitxan 
yarimorolning sharqiy qismini birlashtirib, o ‘zini podsho
206

---

deb e ’lon qilgan. Pitxanning o ’g i i
Anitta 
uzoq davom etgan qattiq 
janglardan so'ng Nesa Xattusa, Zalpuva kabi shahar-davlatlarini 
bosib olib, 
Xett 
podsholigiga asos soladi. 
Nesa 
Xett podsholigi­
ning poytaxtiga aylantiriladi.
M.av. 1680—1650-yillarda hukmronlik qilgan Labarna (Tabar- 
na) mamlakatni birlashtirishni oxiriga yetkazadi. U mamlakatning 
ko'p joylari va Qora dengizning janubiy sohillarigacha b o ig a n
yerlarni istilo qiladi. Ularni Xett davlati tarkibiga qo'shib oladi. U 
poytaxtni Nesadan 
Xattusaga 
ko'chiradi. Podsho 
Xattusili
I(m.
av. 1650-1620) 
va 
Mursili
I m.av 
(1619-1590) davrlarida Xett 
podsholigi kuchayib, xett qo'shinlari shimoliy Suriyadagi Xalap va 
Bibl shaharlarini bosib oladilar. Shu davrda mamlakat ichkarisida 
qullar va kam bag'allar qo'zg'olon ko'targan. Xett podsholari saro- 
yida fitna kuchayib Xattusili I ga nisbatan suiqasd uyushtirilib, u 
o 'z kuyovi tomonidan oidiriladi. Podsho Telepen davrida (m.av. 
1520-1490) Xett podsholigi biroz kuchaygan. Lekin Telepen vafo- 
tidan so'ng podsholik kuchsizlanib inqirozga uchragan.
0 ‘rta Xett podsholigi. 
Telepen vafotidan keyin, uning o 'g 'il- 
lari o'rtasida toj-taxt uchun kurash boshlanadi. Bu davr m.av. XVI 
asr oxiri va m.av. XV asrni o 'z ichiga oladi. O 'rta Xett podsholi­
gi davrida podsholik kuchsizlanadi. Shu davrda podsholikning 
janubi-sharqida Mitanni davlati kuchayib, Mitanni qo‘shinlari 
Kilikiyaning bir qismini bosib oladi. Shimoldan esa Qora dengiz 
sohillarida yashagan kashk qabilalari xettlar yurtiga hujum qilib, 
Xattusa shahrini bosib olib. uni vayron qiladi. O 'rta Xett podsholi­
gi davomida kam bag'allar va qullar qo'zg'olonlari kuchayib ket­
gan. Saroyda toj-taxt uchun kurash ham qizg'in tus olgan. Tashqi 
dushmanlarning hujumi, ichki g'alayonlar va zodagonlar orasidagi 
o ‘zaro toju-taxt uchun kurashlar podsholikni halokat ostonasiga 
olib kelib qo'yadi. Shu bilan O 'rta Xett podsholigi ham o ‘z ni- 
hoyasiga yetadi.