Yo’l xojaligida investitsion loyihalashtirishning iqtisodiy asoslari

Yo’l xojaligida investitsion loyihalashtirishning iqtisodiy asoslari

I.KIRISH
II.ASOSIY QISM
2.1. Yo’l xojaligida IТP ning asosiy yonalishlari.
2.2. Yo’l ishlarini loyihalashtirishni tashkil etishning maqsadi va vazifalari.
2.3. Avtomobil yo’llari tarmogini rivojlantirishni iqtisodiy jihatdan asoslash.
2.4. Avtomobil yo’llari sohasidagi iqtisodiy izlanishlar.
2.5. Avtomobil yo’llarini optimal rivojlantirishning vazifalari.
III.XULOSA
IV.FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
KIRISH
IТP (ilmiy –texnika progressi), samaradorlik, nazorat, loyiha, SniP (qurilish normalari va qoidalari), ТIA (taxnik-iqtisodiy asoslash), ТER (texnik-iqtisodiy hisob-kitoblar), ТEХ (texnik-iqtisodiy xarakteristika), ishchi va tishek loyiha, avtomobil yo’llari tarmoqlari, iqtisodiy izlanishlar va asoslashlar, yozma izoh, tayyorgarchilik, dala va kameral davrlar, yo’l tarmoqlarining tashkil topishi va optimalligi, galma-gallik, taqsimlash, samara.
Yo’l xojaligida ilmiy-texnika progressining maqsadi, avtomobil yo’llarini qurish, rekonstruksiya qilish, ta’mirlash va yaroqli holda saqlab turish ishlariga va yaroqli holda saqlab turish ishlariga yonaltirilgan xarajatlarning samaradorligini oshirishdan, ya’ni avtomobil yo’llari tarmogini rivojlantirish va mavjud bolganlarining transport –tasarruf holatlarini yaxshilashdan iborat.
Yo’l xojaligiga ajratiladigan resurslarning chegaralanganligi, ilmiy-texnika progressi rivojlanishning shunday yo’llari va yonalishlarini izlashga undaydiki, bunda eng kam xarajatlar bilan eng yaxshi natijalarga erishish mumkin bolsin, ya’ni yo’l ishlari hajmining osishi mehnat resurslari ortmasdan ta’minlanishi lozim, materillar, yonilgi va energiyaga boladigan qoshimcha talab esa ularni tejash hisobiga qondirilsin.
Shu bilan bir qatorda yo’l ishlari sifatini yaxshilash va atrof-muhitni muxofaza qilish qoidalariga rioya qilish muhim talablardan sanaladi. Bu masalalarni hal etishda yetakchilik vazifasi ilmiy tekshirish va loyiha tashkilotlari zimmasiga yuklatiladi. Olimlarning e’tiborlari quyidagilarga qaratilishi kerak:
-mavjud bolgan avtomobil yo’llari tarmogining holatini tubdan yaxshilash va uning bundan keyingi eng ratsional rivojlanishini ta’minlovchi ilmiy asoslangan tamoyillarni ishlab chiqish va amalga oshirish;
-hozirgi zamonda avtomobillar harakatining doimiy ravishda osib borayotgan talablariga muvofiq ravishda avtomobil yo’llarini ta’mirlash va yaroqli holda saqlash ishlarining saviyasi va sifatini kotarish, ya’ni xilma –xil turdagi va korinishdagi avtomobillarning tez, xavfsiz va qulay harakatlanish sharoitini talab etilayotgan saviyada bolishini ta’minlash;
-mehnat, material, energetik va moliyaviy resurslar solishtirma sarfini oshirmagan holda qurilayotgan yo’llarning kapitalligini va yo’l qurilish tempini oshirish;
-yuqori unumdorlikka ega bolgan mexanizatsiya vostalarini, resurslarni tejaydigan yangi texonolgiyalarni, yangi progressiv yo’l qurilish materiallarini, hamda arzon va defitsit bolmagan mahalliy materiallar qidirishni va sanoat chiqindilaridan samarali foydalanish usullarini ishlab chiqish va joriy etish.
IТP ning muhim vazifalaridan biri yo’l xojaligining resurslarga talabini kamaytirishdir. Yo’l quruvchilar bu masalani kam resurs talab qiluvchi yer polotnosi konstruksiyalarini, yo’l qoplamalarini, sun’iy inshootlarni qollash, ishlarni bajarishning eng samarali texnologik uslublari va mexanizatsiya vositalaridan foydalanish hisobiga hal etadilar.
Fundamental nazariy izlanishlar natijalaridan foydalanish yo’li bilan ilmiy-tekshirish ishlarining sifatini va saviyasini doimo oshirib borish, hamda ishlab chiqarishga ilgari bajarilgan ishlanmalarni faol joriy etishda ishtirok etish kerak. Buning uchun ilmiy jarayonni ishlab chiqarish sharoitlariga maksimal yaqinlashtirib qayta qurish zarur.
Loyihalashtirish sohasida IТP loyihalashtirish sifatini kotarish, loyihalashtirilayotgan yo’l ob’ektlarining texnik –iqtisodiy saviyasini va samaradorligini oshirishga yonaltiriladi. Bunga loyiha-izlanish ishlari sifatini kompleks boshqaruv tizimini joriy etish va loyihalashtirishda elektron –hisoblash texnikasini keng kolamda qollash hisobiga erishish mumkin. Loyihalanayotgan ob’ektlarning yuqori darajadagi saviyasini ta’minlash, mehnat unumdorligini oshirish va qurilishning resurslargi talabini kamaytirish quyidagilarni talab qiladi:
-loyihalarda fan va texnikaning erishgan eng yangi yutuqlaridan keng kolamda foydalanish;
-resurslarni asrovchi texnologiyalarni, mahalliy yo’l-qurilish materiallarini va sanoat ishlab chiqarish chiqindilarini qollash;
-qurilishni tashkil etish masalalarini batafsil ishlab chiqish;
-loyihalar tanlovini, loyiha-smeta hujjatlari ekspertizalarining samaradorligini oshirib borish va yo’l ob’ektlari qurilishi ustidan mualliflik nazorati olib borish.
Loyihalashtirish sifati kop jihatdan geodezik, geologik, gidrologik va boshqa muhandislik izlanishlarning natijalariga bogliq. Izlanishlarda IТP yangi va takomillashtirilgan uslublarni va priborlarni ommaviy ravishda qollash hisobiga rivojlanib borishi kerak. Хususan, yuqori unumdorlikka ega bolgan geodezik priborlar teodolitlar va nivelirlarning yangi modifikatsiyalari, gidroteodolitlar, radio va yoruglik masofa olchagichlarining qollanishi tobora kengayib borishi kerak. Joyning sxemasini qogozga tushirishda (s’emka mestnosti) trigonometrik nivelirlash,aeroizlanish kerak.
Muhandislik –geologik izlanishlar sohasida shurflar qazish, buruglash kabi an’anaviy uslublar bilan, gefizik uslublardan (elektrorazvedka, mikroseysmik, magnitoelektrik tadqiqotlar, radioaktiv uslublar va boshqalar) kompleks tarzda foydalanish kozda tutiladi. Bu esa muhandislik–geologik shart –sharoitlarni baholashda yuqori aniqlikka erishish imkonini beradi.
Bu ishlarning kelajagi avtomobil yo’llarini loyihalashtirish va izlanishlar siklining barcha bosqichlarini oz ichigi olgan kompleks avtomatlashgan tizimning texnik asosi xilma-xil periferiya qurilmalariga, avtomatik fotogrammetrik apparaturaga, tez ishlovchi grafoquruvchilarga ega bolgan yuqori quvvatli EHM dan iborat boladi. Dastlab aerouslub yordamida olingan axborotlar ishlab chiqilshi orqali hududning sifli yoki matematik modeli tuzib chiqilishi kerak. Song esa EHM yordamida optimal trassani tanlash, yo’lning konstruktiv elementlarini hisob-kitob qilish, ishlar hajmini va qurilishning smeta qiymatini aniqlash mumkin.