Xvii bob. Tashqi ta`sirlar va davlat siyosati

Buyruq va nazorat siyosati: tartibga solish 
Hukumat muayyan xatti-harakatni talab qilish yoki cheklash orqali tashqi 
ta'sirni bartaraf qilishi mumkin. Misol uchun, suv ta'minoti ichiga zaharli kimyoviy 
moddalar qo`shish jinoyat hisoblanadi. Bu holda, jamiyat uchun tashqi harajatlar 
ifloslantiruvchi foydasidan ancha oshib ketadi. Hukumat shuning umuman bu 
xatti-harakat sodir bo`lishini man qiluvchi bir buyruq-va-nazorat qilish siyosatini 
institutlashtiradi. 
Ammo ifloslanish ko`p hollarida vaziyat bunchalik oddiy emas. Ba'zi 
ekologlar belgilangan maqsadlarga qaramay, barcha ifloslantiruvchi faoliyatlarni 
taqiqlab qo`yishning iloji yo`q. Masalan deyarli barcha turdagi transport, hatto 
otlar ham ayrim nomaqbul ifloslantiruvchi mahsulotlar ishlab chiqaradi. Lekin 
hukumatning barcha transportni taqiqlashi aqlga sig`maydi. Shuning uchun, 
butunlay ifloslanishni bartaraf etishga harakat qilish o`rniga, jamiyat bu 
ifloslanishlarning qaysi turlariga va qancha miqdoriga ruxsat etishga qaror qabul 
qilishning zarari va foydasini ko`rib chiqishi kerak. Amerika Qo`shma
Shtatlarida, atrof-muhit himoya qilish agentligi (EPA) va atrof-muhitni muhofaza 
qilishga qaratilgan qoidalarni ishlab chiqish va rioya qilish vazifasini olgan davlat 
muassasasidir. 
Atrof-muhitni tartibga solish ko`p shakllarda bo`lishi mumkin. Ba'zan EPA 
zavod chiqarishi mumkin bo`lgan ifloslanish maksimal darajasini aytadi. Boshqa 
paytlari EPA firmalardan chiqindilarni kamaytirish uchun muayyan texnologiya 
qabul qilishni talab qiladi. Barcha hollarda, yaxshi qoidalarni tuzish uchun, 

---

386 
hukumat tartibga soluvchilari muayyan sanoatlar haqida ma'lumotlarni va bu 
sanoat qabul qilishi mumkin bo`lgan muqobil texnologiyalar haqida bilishi kerak. 
Bu ma'lumotlar hukumat regulyatorlari tomonidan olinishi ba’zida juda qiyin.