Xvii bob. Tashqi ta`sirlar va davlat siyosati

17.1.Tashqi ta’sirlar va bozor samarasizligi
Ushbu bo`limda biz tashqi ta’sirlar iqtisodiy farovonlikka qanday ta’sir 
ko`rsatishini o`rganish uchun farovonlik iqtisodiyoti usullaridan foydalanamiz. Bu 
tahlil nima uchun tashqi ta’sirlar bozorlarni resurslarni samarasiz taqsimlashiga 
olib kelishini aniq ko`rsatadi. Bobning oxirida, biz bu turdagi bozor 
muvaffaqiyatsizliklarini shaxslar va jamiyat siyosatchilari bartaraf qiladigan turli 
yo`llarni ko`rib chiqamiz. 
Farovonlik iqtisodiyoti: Eslatma 
Biz 7-bobdan farovonlik iqtisodiyoti asosiy darslarini eslashdan boshlaymiz. 
Tahlilimizni aniq qilish uchun biz ma’lum bozor – alyuminiy bozorini ko`rib 
chiqamiz. 1-rasm alyuminiy bozori talab va taklif chizig`ini ko`rsatadi. 
Agar eslasangiz, talab va taklif chizig`i harajatlar va daromadlar haqida 
muhim ma'lumotlarni o`z ichiga oladi. Alyuminiy uchun talab chizig`i 
iste'molchilar to`lashga tayyor narxlarda o`lchanadigan alyuminiy miqdorini aks 
ettiradi. Har qanday berilgan miqdorda, talab chizig`i balandligi chekli xaridor 
to`lashga tayyor bo`lgan narxni ko`rsatadi. Boshqa so`z bilan aytganda, u 
iste'molchiga oxirgi sotib olingan alyuminiy birligining narxini ko`rsatadi. Xuddi 
shunday, taklif chizig`i alyuminiy ishlab chiqarish harajatlarini aks ettiradi. Har 
qanday berilgan miqdorda, taklif chizig`i balandligi chekli sotuvchi harajatlarni 

---

379 
ko`rsatadi. Boshqacha qilib aytganda, u ishlab chiqaruvchi uchun oxirgi sotilgan 
alyuminiy birligining harajatlarini ko`rsatadi. 
Hukumat aralashuvi bo`lmasa, narx alyuminiy uchun taklif va talab 
muvozanatini to`g`irlaydi. Ishlab chiqarilgan va iste'mol qilingan alyuminiyning 
bozordagi miqdori 1-rasmdagi Q
bozor
sifatida ko`rsatilgan bozor muvozanatida u 
ishlab chiqaruvchi va iste'molchilarning umumiy ortiqchaligini maksimallashtirishi 
ma’nosida samaralidir. Bu shuni anglatadiki, bozor resurslarni shunday 
taqsimlaydiki, alyuminiyning iste'molchilar ushun umumiy qiymatidan ishlab 
chiqaruvchilar sotadigan alyuminiyning umumiy harajatlari ayrilgani (qiymat – 
harajat) maksimal darajaga yetadi.