Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar Kirish Kurs ishining dolzarbligi

Ayirboshlash-bu kishilarning xohish-istaklari va ehtiyojlari mahsuli sifatida amalga oshiriladigan jarayon bo'lib, buning natijasida, tomonlar ehtiyojini qondirish maqsadida ixtiyoridagi narsadan voz kechib, zarur bo'lgan narsaning o'rniga berishdir. Ayirboshlash kishining ehtiyoji qondirilganda vujudga keladigan jarayon hisoblanadi. Ayirboshlash ikki tomon o’tasidagi o’zaro kelishuv natijasida vujudga keladi. Birinchi tomon o'ziga tegishli tovar yoki xizmatini ikkinchi tomonning tovar yoki xizmati uchun beradi. Odamlar o’rtasida mahsulot ayirboshlash jarayoni rivojlandi. Ishlab chiqarish natural xo’jalikdan tovar xo’jaligiga o’tishi, mahsulot ayirboshlash jarayoni rivojlanishiga olib keldi.
Iqtisodiy adabiyotlarda pulning vujudga kelishini yoritishda asosiy e'tibor, uning qiymat shaklining rivojlanish evolyutsiyasiga qaratiladi. Chunki, pulning vujudga kelishida uning qiymat shakllari juda muhim o'rin tutadi. Pulning qiymat shakllari, asosan, beshta ko'rinishdan iboratligi e'tirof etilib, ular quyidagilardan iborat⁷:
1.Qiymatning oddiy shakli. Qiymatning ushbu shakli natural xo'jalik tuzumiga xos bo'lib, mahsulotlarning ortiqchaligi vaqti-vaqti bilan vujudga kelgan sharoitda amal qilgan. Qiymatning oddiy shaklida ishlab chiqarish hajmining pastligi, yaratuvchi va oluvchining manfaatlari doimo ham bir-biriga mos kelmagan ayirboshlash jarayonida ma'lum tovarlargina ishtirok etgan. Ushbu davrda odamlar o'rtasida vujudga kelgan ayirboshlash munosabatlarining vujudga kelishiga ortiqcha mahsulotni buzilmasligi va turib qolmasligining oldini olishga bo'lgan ehtiyoj turtki bo'lgan. Masalan, bir qop don = bitta qo'yga almashilgan va h.k.
2.Qiymatning kengaytirilgan shakli. Qiymatning kengaytirilgan shakli jamiyatda mehnat taqsimotining vujudga kelish davri bilan bevosita bog'liq bo'lib, ushbu davrda, kishilar o'rtasida ayirboshlash munosabatlari rivojlandi. Endi kishilar mahsulotning asosiy qismini ayirboshlash uchun ishlab chiqara boshladi. Natijada, ishlab chiqarish salmog'i ortib bordi, mahsulotlar tez -tez tovar sifatida ayirboshlash jarayonida ishtirok eta boshladi. Bitta tovar bir necha tovarga ayirboshlanadigan bo'ldi. Ayirboshlash jarayonining vujudga kelishida, tomonlarning manfaatlari o'zaro mos kelishi asosiy omil sifatida maydonga chiqdi. Qiymatning kengaytirilgan shakli amal qilgan davrda ayrim tovar turlari, mehnat qurollari va mollar pulning vazifasini bajargan. Masalan, bir qop don = bitta qo'y, bitta boltaga ayirboshlana boshladi. Albatta, mamlakatning geografik xususiyati va ishlab chiqarishning rivojlanish darajasi, ular o'rtasida pul vazifasini bajaradigan tovarlar va mahsulotlarni ajralib chiqishiga sabab bo'ldi. Masalan, AQSHda tamaki, Sharqiy Hindistonda qand, fil suyagi, Qadimgi Gretsiyada buqa, Shotlandiyada mix, Misrda mis, shuningdek don,tuzva jun kabi mahsulotlar umumiy ekvivalent vazifasini bajara boshladi.