Xa. Qurbonoy, M. J. Bauetdinov

G'aznachilik tizimi sharoitida byudjet tashkilotlaridagi fiktiv (sohta) tovar ayirboshlash holatlariga chek qo'yiladi.
G'aznachilik tizimi sharoitida daromadlar va xarajatlar o'rtasidagi vaqtinchalik kassa uzilish holatlarining oldi olinadi va byudjet tashkilotlaridagi ish haqini kechiktirilish holatlari nisbatan tartibga solinadi, demak byudjetni xarajatlar ijrosining maksimal darajadagi tiniqligi va tezkorligi ta’minlanadi.
G‘aznachilik tizimi sharoitida byudjet moliyaviy resurslari oqimini yuqori darajadagi bashorati va boshqarilishi natijasida byudjet ijrosiga nisbatan minimal darajadagi kassa qoldiqlari bilan daromadlar va xarajatlar balansliligi ta’minlanadi.
Dunyoning taraqqiy etgan mamlakatlari byudjet amaliyoti tajribalarini tasdiqlasliicha davlat tomonidan moliyalashtiriladigan ijtimoiy dasturlami aksariyati mahalliy darajada moliyalashtirish tizimi shakllantirilgan.
Keyingi yillarda Respublikamiz byudjet amalliyotida ham mahalliy byudjetlarning davlat byudjeti xarajatlaridagi salmog'i ko'payib borayotganligi kuzatilmoqda. Masalan, hozirgi sharoitda ijtimoiy soha xarajatlarining asosiy qismi mahalliy byudjetlar hisobidan moliyalashtirilmoqda. Mahalliy byudjetlar xarajat majburiyatlarini daromad manbalari bilan ta’minlashda biriktirilgan daromadlar bilan bhgalikda tartibga soluvchi daromadlaming salmog'i yuqori bo‘lmoqda. Tartibga soluvchi va dotatsiya hisobiga mahalliy byudjetlar xarajatlarining qariyib yarmidan ko‘p qismi moliyalashtirilmoqda. Bu holat mahalliy byudjetlarning Respublika byudjetiga moliyaviy qaramligi holatini vujudga keltirmoqda. Shuning uchun keyingi yillardagi byudjet tizimini isloh qilishdagi asosiy yo'nalish dotatsion byudjetlarni moliyaviy sog'lomlashtirish va mahalliy byudjetlarning daromad bazasini mustahkamlashga qaratilgan dasturlarni ishlab chiqish hisoblanadi.
Qisqacha xulosalar
Iqtisodiy kategoriya sifatida byudjet turli byudjet fondlarini shakllantirish, taqsimlash, foydalanish paytida yuzaga keluvchi va ro‘yobga chiquvchi iqtisodiy munosabatlardir.
“Davlat byudjeti — davlat pul mablag'larining (shu jumladan davlat maqsadli jamgarmalari mablag'larining) markazlashtirilgan jamg'armasi bo'lib, unda daromadlar manbalari va ulardan tushumlar miqdori, shuningdek, moliya yili mobaynida aniq maqsadlar uchun ajratiladigan mablag'lar sarfi yo‘nalishlari va miqdori nazarda tutiladi’.
Davlat byudjeti iqtisodiy kategoriya hisoblanadi. Chunki uning moddiy asosini takror ishlab chiqarish tashkil qiladi. Shuning uchun har qanday byudjet siyosatini amalga oshirishimizdan qat’iy nazar, byudjetning daromad manbaini tashkil qiluvchi mamlakatdagi ishlab chiqarish sohasi manfaatlariga muvofiq keluvchi byudjet siyosatini yuritishimiz lozim.