X. Vaxobov, A. A. Abdulqosimov, N. R. Alimkulov

Amazonka pastekisligi.
 
Amazonka pastekisligi yoki 
Amazoniya
maydoni 
jihatdan faqat Janubiy Amerikada emas, balki barcha, materiklardagi tabiiy 
geografik o‘lkalar orasida eng yirik ekvatorial pastekislik hisoblanadi. U shimolda 
Gviana, janubda Braziliya yassi tog‘liklari bilan chegaralanib, g‘arbda And tog‘lari 
etagidan boshlanadi va sharqda Atlantika okeanigacha davom etadi. Maydoni 5 mln. 
km
2
dan ortiq. Amazoniya Janubiy Amerika platformasining sinkliza (botiq) qismini 
paleogen, neogen va antropogen davrlarining dengiz, ko‘l va daryo yotqiziqlari bilan 
to‘lishi natijasida paydo bo‘lgan. 
Amazoniya tabiatining asosiy xususiyatlaridan biri relyefining nihoyat 
darajada tekisligi bo‘lsa, ikkinchisi uning ekvatorial kengliklarda joylashganligidir. 
Bu ikki omil o‘lkaning landshaft tuzilishi, iqlim, tuproq-o‘simlik qoplami va 
hayvonot dunyosi xususiyatlarini belgilaydi. 
Amazoniya son-sanoqsiz tabiiy resurslar mujassamlashgan o‘lka. Shulardan 
biri ozuqa mahsulotlari, qurilish materiallari, dorivor xom ashyolar zahirasiga boy 
bo‘lgan qalin va ko‘p yarusli o‘rmonlardir. Yer bag‘ri xilma-xil foydali qazilmalarga 
boy. Ammo boshqa hududlarga qaraganda o‘lkaning tabiiy boyliklari kam 
o’rganilgan va ulardan minimal darajada foydalanilmoqda. Shu boisdan ham 
Amazoniyaning tabiiy landshaftlari o‘zining dastlabki asl qiyofasini yaxshi 
saqlagan. Amazonka pastekisligining tashqi qiyofasi, tabiatining umumiy 
xususiyatlari birinchi qarashda bir xil tuyulsada, uning landshaft majmualarida va 
tabiat komponentlarida ma’lum darajada ichki farqlar seziladi. Bu farqlar 
Amazoniyaning g‘arbiy qismi bilan sharqiy qismi o‘rtasida mavjud bo‘lib, ular 
landshaft turlarida, yer usti tuzilishida, iqlim xususiyatlarida, o‘simlik qoplamida 
namoyon bo‘ladi. Shu farqlarga asosan pastekislik G‘arbiy va Sharqiy Amazoniyaga 
bo‘linadi.