X. Vaxobov, A. A. Abdulqosimov, N. R. Alimkulov

Nazorat savollari: 
1.
Tabiiy geografik rayonning asosiy xususiyatlari nimada? 
2.
TGRda gidrografiya qanday rivojlangan? 
3.
O’lkalarga qiyosiy tavsif bering, asosiy xususiyatlarini ajrating? 
4.
TGRning o’lkalarga ajratishning geografik tomonlarini aniqlang? 
5.7.3. G‘ARB TABIIY GEOGRAFIK RAYONI 
 
Tayanch so’z va iboralar: 
Kordil’era, Alyaska Kordil’erasi, Kanada 
Kordil’erasi, AQSh Kordil’erasi, Serra-Nevada, Qoyali tog‘lar, Meksika 
Kordil’erasi. 
Kordil’era Shimoliy Amerikaning g‘arbiy qismidagi murakkab geotektonik 
va orografik strukturaga ega bo‘lgan yirik tog‘ tizimi. U shimolda Bruks tizmasidan 
boshlanib, janubda Balsas daryosi vodiysi tektonik botig’igacha davom etib, shu 
oraliqdagi masofa 7000 km ni tashkil etadi. Kengligi turli xil hududlarda turlicha 
kenglikka ega: Alyaskada 1200 km, Kanadada 800 km, AQSh da 1600 km va 
Meksikada 1000 km. Kordil’era bir-biriga parallel ravishda joylashgan tog‘ 
tizmalaridan va ularning ichki qismidan o‘rin olgan platolardan, yassi tog‘liklardan 
va botiqlardan iborat. 
Kordil’eraning meridional ravishda yo‘nalgan g‘arbiy baland tog‘ tizmalari 
Tinch okeanidan keladigan nam havo massalarini to‘sib qolib, ichki plato va yassi 
tog‘liklar tomon o‘tkazmaydi. Tinch okeanning materikka bo‘lgan ta’siri faqat 
qirg‘oq bo‘yi polosasi va tog‘larning g‘arbiy yonbag‘ri bilan chegaralanadi. Qirg‘oq 
tizmalaridan sharqda iqlim kontinentallashib boradi. Orografik sharoitga bog‘liq 
bo‘lgan bunday iqlim xususiyatlari butun Kordil’era bo‘ylab yaqqol seziladi. 

---

186 
Bundan tashqari shimoldan janubga tomon iqlim mintaqalarining birin-ketin 
almashinishi tog‘ tizmalarini iqlim sharoitini o‘zgarishiga kuchli ta’sir ko‘rsatadi. 
Binobarin, Kordil’era tog‘ tizimida iqlimning vertikal va gorizontal 
yo‘nalishlardagi o‘zgarishi rang-barang tog‘ landshaftlarini va ularning ichki zonal 
farqlarini vujudga keltiradi. Kordil’era tog‘li o‘lkasi kenglik zonallik xususiyatlariga 
ko‘ra to‘rtta tog‘ landshaft o’lkasiga bo‘linadi: Alyaska Kordil’era tog‘lari, Kanada 
Kordil’era tog‘lari, AQSh Kordil’era tog‘lari va Meksika Kordil’era tog‘lari.