Tog’ jinslarining deformasiyasi. Reja

---

Aim.Uz 
Tog’ jinslarining deformasiyasi.
Reja: 
1.
 
Tog’ jinslarining fizik xususiyatlari 
2.
 
Deformasiya va uning turlari 
3.
 
Relaksasiya 
4.
 
Tog’ jinslarining buzilishi 
Adabiyotlar ro’yxati: 
1. X.Chinniqulov, X.S. Xo’jaev va b., Strukturaviy geologiya va geologik 
xaritalash. T. 2007.
2. T.N.Dolimov, V.I.Troiskiy, «Evolyusion geologiya», Tashkent, 
Universitet, 2005. 
3. E.X. Xolismatov, R.T. Zokirov, Strukturalar geologiyasi va geotektonik 
izlanishlar. O’kuv qo’llanma, TDTU. Toshkent, 2004. 
4.
Mixaylov A.E. Strukturnaya geologiya i geologicheskoe kartirovanie – 
M.: Nedra, 1973. 
5. M.A. Axmadjonov, Q.Q. Nabiev va b., Geologik xaritalash. 
«O’qituvchi», T. 1990 
6. SH. Sultonmurodov. Stukturalar geologiyasi va xaritalash. Toshkent, 
Konstuktor. 1992. 
7. Pavlinov, Strukturnaya geologiya i geologicheskoe kartirovanie – M.: 
Nedra. 1979, chast’ 1 i 1990 chast’ 2. 
8. Sokratov G.I. Strukturnaya geologiya i geologicheskoe kartirovanie – 
M.: Nedra. 1979. 
9. 
www.geologiya.ru
  

---

Aim.Uz 
Er qobiqidagi tog’ jinslari har xil ta’sirlar ostida bo’ladilar. Bu ta’sirlar 
tog’ jinslarida tashqi ta’sirlarga qarama qarshi bo’lgan ta’sirlarni hosil qiladi. 
Tashqi ta’sir kuchi katta bo’lganda tog’ jinslarida deformasiya vujudga keladi. 
Buning natijasida tog’ jinslarining shakli yoki hajmi yoki shakli va hajmi bir 
vaqtda o’zgaradi. Tog’ jinslarining shakli yoki hajmining deformasiyalanish 
deyiladi. 
Odatda er yuzasida ko’pchilik deformasiyaga uchragan jinslar qattiq va 
mo’rt bo’lib, faqat parchalanishga moyil bo’ladi. Lekin bizga ma’lumki marmar 
plitalari vaqt o’tishi bilan egiladi. Bu narsa Shuni ko’rsatadiki uzoq vaqt 
davomida qattiq holatdagi tog’ jinslarida qayishqoqlik holati vujudga keladi. 
Natijada tog’ jinslarining mayda bo’lakchalari orasida suv kirishi osonlashadi. 
Buning natijasida tashqi kuchlar ti’siri kamayadi. Qattiq holatdagi tog’ 
jinslarining qayishqoqlik xususiyati ularda burmalar, slanes qatlamlari, klivaj va 
b. xil deformasiyalar hosil qiladi. 
Deformasiya vaqtida tog’ jinslarining zarrachalari bir-biriga nisbatan 
suriladi (siljiydi). Bunda tog’ jinslari cho’zilishi, siqilishi, surilishi, egilishi, 
buralishi mumkin (5-rasm).

---

Aim.Uz 
5-rasm. Deformasiya turlari: a-cho’zuvchi, b-siquvchi, v-suruvchi, g-buklovchi 
va d-buruvchi. 
 
Agar jinsning hamma bo’laklari bir xil qiymat bilan bir tomonga qarab 
yo’nalgan bo’lsa bunday deformasiya