X. Vaxobov, A. A. Abdulqosimov, N. R. Alimkulov

Okean suvining sho’rligi.
Dunyo okeani suvlari nihoyat darajada murakkab 
kimyoviy eritma hisoblanadi. Ularning tarkibi 60 dan ortiq xilma-xil kimyoviy 

---

346 
komponentlardan iborat. Shu boisdan okean suvlari sayyoramizdagi boshqa 
suvlardan o’zining o’ta sho’rlik xususiyati bilan farq qiladi. Sho’rlik deb, 1 kg 
dengiz suvi tarkibida mavjud bo’lgan erigan barcha qattiq moddalarning promilleda 
(‰) ifodalanishiga aytiladi. Okean suvining o’rtacha sho’rligi okean yuzasida 32 ‰ 
dan 37 ‰ gacha, okean ostiga yaqin qatlamda 34‰ dan 35‰ gacha o’zgaradi. Lekin 
ichki dengizlarda suvning sho’rligi turli xil omillarning ta’siriga ko’ra o’rtacha 
sho’rlikdan ancha farq qiladi. Masalan, suvning sho’rligi Qora dengizda 17-18 ‰, 
Qizil dengizda 40 ‰, Boltiq dengizida 7-8 ‰ ni tashkil etadi. 
Dunyo okeani suv balansi.
Dunyo okeani atmosferaga va materiklar 
yuzasiga nam tarqatuvchi asosiy manbadir. Okean yuzasidan bug’lanadigan namlik, 
yog’in suvlari va materiklardan oqib tushadigan suvlar Dunyo okeanining suv 
balansini tashkil etadi. Ana shu suvlarning miqdoriy nisbati turli kengliklarda 
turlicha bo’lib, okean suvining sho’rlik darajasini ham belgilaydi.
Dunyo okeani yuzasidan har yili o’rtacha 505 ming km
3
suv bug’lanadi. Bu 
suv qatlamining 1395 mm qalinligiga to’g’ri keladi. Eng ko’p bug’lanish tropik 
kengliklarda sodir bo’lib, 2000 mm dan oshadi. Ekvatorial zonada 1000-1500 mm 
atrofida, qutbyoni zonalarida 600-500 mm gacha kamayadi. Okean yuzasiga yiliga 
o’rtacha 458 ming km
3
yog’in tushadi. Bu suv qatlamining 1267 mm qalinligiga 
teng. Maksimal yog’in miqdori ekvatorial zonada 3000 mm, ba’zi joylarda 4000 mm 
dan ham oshadi, tropik mintaqalarda, ayniqsa Tinch va Atlantika okeanlarining 
sharqiy qismlarida 100-50 mm dacha kamayadi. Materiklardan Dunyo okeaniga 
yiliga 47000 km
3
daryo suvi yoki 128 mm qalinlikdagi suv kelib qo’shiladi. Shunday 
qilib Dunyo okeani suv sathi suvning katta aylanma harakati tufayli o’z 
muvozanatini saqlab kelmoqda. O.K.Leontevning ma’lumotiga ko’ra, Dunyo okeani 
suv sathi so’nggi 60 yil ichida har yili o’rtacha 1,5 mm ga ko’tarilmoqda. Bu okean 
suvining chiqimiga nisbatan kirimining ko’pligiga bog’liq.