X. U. Aliyev Darslikda umumiy patofiziologiya, tipik patologik jarayonlar asoslari va

sida o'zaro m unosabatlar buzilganda neyrogen im m uno defitsit
303

---

yuzaga kelishi mumkin. Buni qator surunkali nerv-ruhiy kasal­
liklari va stress holatlarida ko'rish mumkin. Eksperimentda esa
bunday holatlami miyaning turli tuzilmalariga (gipotalamus, limbik
sistema, o ‘rta miya tuzilmalari) ta’sir etib chiqarish mumkin.
Surunkali va qisqa muddatli, am m o shiddatli stress sharoitida
(G . Sele) eksperimentda turli ichki a ’zolar shikastlanadi, ularning
asosida neyroendokrin m exanizm lar yotadiki, ularda boshlovchi
rolini neyrogen ta ’sirlar o'ynaydi. Nerv idorasining buzilishi
oshqozon yara kasalligining patogenezida muhim o'rin tutadi. Ek-
sperim ent sharoitida oliy nerv faoliyatining patologiyasi ch aq i-
rilganda osh qozon, osh qozon osti bezi, jigar, buyraklar, o ‘pka
va boshq a a ’zola r fu n ksiyalarin in g b u zilish lari k o ‘p m arta
adabiyotda bayon etilgan.
Ayniqsa, yurak-tom ir sistem asining vegetativ buzilishlari oliy
nerv faoliyati patologiyasining eng erta va turg'un ko'rinishlari-
dan biri boMishi m a’lum. Ichki a ’zolarining disfunksiyasi sifatida
paydo b o'luvchi, keyinchalik boshqalardan ustuvorlik qiluvchi
o'zgarishlar nevrozning vegetativ ko'rinishlaridir. U la r hatto
mustaqil ahamiyatga ega bo'lishi mumkin. Bunday vaqtlarda «yurak
nevrozi», «oshqozon nevrozi» singari iboralarni qo'llaydilarki,
bunga yetarli asos bor. Surunkali nevrotizatsiya chuqur distrofik
o'zgarishlarni chaqirishi mumkin. Eksperimentda yurak tom ir sis-
tem aning infarktigacha bo'ladigan turli buzilishlar va endogen
shikastlanishlami hayvonlarda «urib tushirish», stress va nevrozga
olib boradigan ta ’sirlar yordam ida, miyada davomli elektr toki