X. U. Aliyev Darslikda umumiy patofiziologiya, tipik patologik jarayonlar asoslari va

langan qon bosimi ta’sirida cho'zilishi natijasida yuzaga keladi.
Yuqorida qayd etilgan omillarning barchasi yurak qisqarish-
lari kuchi va tezligining kamayishiga — yurak ishi yetish-
movchiligiga olib keladi. Bunda yurak faoliyati va markaziy
gemodinamikaning quyidagi ko'rsatkichlarining o'zgarishi kuzati­
ladi: 1) Y U Z H va Y U D H nin g kamayishi; 2) qoldiq sistolik
hajmning ortishi, yurak klapanlari yetishm ovchiligi, tomirlar
tomonidan yuzaga keltiriluvchi qarshi kuchning nihoyatda ortib
ketishi (arterial gipertenziya, aorta stenozi va- boshqa) va nihoyat,
bevosita miokard shikastlanishi oqibatida yuzaga kelishi mumkin;
3*) yurak bo'shliqlarida diastolik bosimning ortishi; 4) qon oqimi
tezligining pasayishi; 5) arterial bosimning pasayishi va venoz
bosimning ortishi; 6) aylanayotgan qon miqdorining ortishi.
YUIYE qanday etiologik omil ta’sirida rivojlanishidan qat’iy
nazar hujayraviy va molekular miqyosda rivojlanish mexanizmi
deyarli bir xil bo'lib, quyidagi umumiy bosqichlarni o'z ichiga
oladi: 1) miokard hujayralarining yetarli miqdorda energiya bilan
236

---

ta ’minlanmasligi; 2) kardiomiositlarning membrana apparati va
ferment sistemalarining shikastlanishi; 3) kardiomiositlardagi
suv-elektrolit nisbatining buzilishi; 4) miokard boshqaruvining
buzilishi.
ARTERIAL GIPERTENZIYA
Statistika m a’lumotlariga k o‘ra, um umiy o'lim sababining
4 —5 % ini, yurak-tomir sistemasi kasalliklarining esa taxminan
40%ini arterial gipertenziya (A G ) tashkil qiladi.
Arterial gipertenziya deganda arterial bosimning m e’yorga
nisbatan turg'un oshib ketishi tushuniladi. 20 dan 60 yoshgacha