X. U. Aliyev Darslikda umumiy patofiziologiya, tipik patologik jarayonlar asoslari va

yuzaga kelishi mumkin. Bu kompensator omil mukammal emas,
sababi miokardda sistola davrida energiya sarflanadi, diastola davrida
esa sintetik jarayonlar ketib, ish bajarish uchun lozim boMgan
energiya va yurak bo'shliqlarida qon to'planadi. Taxikardiya diastola
davrining qisqarishi hisobiga rivojlangani uchun miokardning
energiya bilan ta ’minlanishi kamaya boradi, sistolik hajm past
bo'ladi. Taxikardiya ma’lum darajaga, ko'rsatkichga. qadar kom­
pensator omil bo'lib hisoblanadi va so'ngra dekompensatsiya
ko'rsatkichiga aylanadi.
2. 
Yurak massasining kardiomiositlarda oq&il va nuklein
kislotalari sintezi ortishi oqibatida yo'g'onlashishi hisobiga ortishi
— gipertrofiya yurakka bo'lgan yuklama uzoq vaqt davom etganida
yuzaga keladi. Gipertrofiya rivojlanish tezligi va mexanizmiga ko'ra
fiziologik (asta-sekin yuzaga keladi, skelet mushaklari massasining
ortishi bilan ayni vaqtda unga mutanosib ravishda rivojlanadi,
ortiqcha yurak massasiga muvofiq ravishda toj tomirlar kolla-
terallari shakllanadi) va patologik (tezda yuzaga keladi, skelet mus-
kulaturasi parallel ravishda rivojlanmaydi, ortiqcha yurak massasiga
muvofiq ravishda toj tomirlari kollaterallari shakllanib ulgurmay-
di) turlarga ajratiladi.
F. Z. Meerson gipertrofiyani quyidagi 3 bosqichga ajratadi:
— avariya bosqichi — faoliyat ko'rsatuvchi asosiy komponent­
lar, ayniqsa mitoxondriyalar faolligi, miofibrillalar nisbatan katta
ish bajarayotganligi tufayli kislorod o'zlashtirilishi, energiya sarf­
lanishi ortadi, anaerob glikoliz orta boradi;
— miokard gipertrofiyasi rivojlangan bosqich — hujayra struk-
turalarining ishlash jadalligi, sur’ati normallasha boshlaydi, mushak
massasi birligi hisobida energiya ishlab chiqarish *va sarflash