X to‘xtaboyev kimyo 9

• Metallarda musbat ionlar va umumiy elektronlar orasida
vujudga kelgan kimyoviy bog‘ metall bog‘ deb yuritiladi.
Metall bog‘ qattiq va suyuq agregat holatida bo‘lishidan
qa t’ i nazar, faqat metallar uchungina xosdir. 
Zichlik, suyuqlanish va qaynash harorati, qattiqlik metall 
atom larining xususiy xossalari bo‘lgan yadro zaryadi, massa, 
me tall bog‘ning mustahkamligiga bog‘liq. 
Umumiy zichlik bo‘yicha metallar yengil, ya’ni zichligi 5000 
kg/m
3
dan kichik (litiy, natriy, magniy, aluminiy va b.) hamda 
zichligi bundan katta og‘ir metallarga (rux, temir, mis, simob, 
oltin, platina, osmiy va b.) bo‘linadi. Eng quyi suyuqlanish 
harorati simobga tegishli (–38,87 °C) bo‘lsa, eng y uqorisi 
volframga tegishli (3410 °C). Eng qattiq me 
tallar xrom va 
volfram bo‘lsa, eng yumshoqlari natriy, kaliy va indiydir.
Kimyoviy xossalari. Metallarning kimyo viy xossalari ular 
atomlarining valent elektron larini oson berib, te gishli ionlarga 
ayla nish qobiliyatlari bilan aniq lanadi. Kimyo viy reaksiyalarda 
http:eduportal.uz

---

79
metallarning atomlari qayta ruvchilik xossalarini 
namoyon qi ladi. Masalan, kislorodda yonish 
jarayonida me tall valent elektronlarini berib, 
musbat zaryadli ionga aylanadi – ok sidlanadi, 
kislorod esa elekt ron larni qabul qilib, manfiy 
zaryadli ionga ayla nadi – qaytariladi:
M–n
ē
→
M
+n
, nO
2
+ 4n
ē
→
2nO
–2
,
4M + nO
2
→
2M
2
O
n
.
Natriy xlor bilan birikkanda elektronlarini 
xlor ga beradi, rux sulfat kislota bilan ta’sir-
lashganda, uning bergan elektronlarini vodorod 
qabul qiladi (reaksiya tenglamalarini yozing).