X to‘xtaboyev kimyo 9

kadmiydan iborat qotishma 65, 5 °C da suyuqlanadi 
(vismut – 271,3 °C, qalay –231,9 °C, kadmiy – 320,9 °C,
qo‘rg‘oshin — 327,4 °C da suyuqlanadi).
• Rux, mis, aluminiy alohida bo‘lganda suvda erimaydi,
lekin 5 % rux, 50 % mis, 45 % aluminiydan iborat 
qotishma odatdagi sharoitda suv bilan ta’sirlashib, 
vodorod ajratib chiqaradi.
Qotishmalar ham metallar kabi kristall tuzilishga ega va 
ularning xossalari tuzilishlariga bog‘liq bo‘ladi. Kristallanganda 
ba’zi qotish malarda k i myoviy bi r i k malar v ujudga keladi; 
ba’zilarida esa metallar atomlari kimyoviy jihatdan bog‘lanish 
hosil qilmaydi. Bunday qotishmalar 
qattiq eritmalar
deb ataladi.
• Gomogen qotishmalar — atom radiuslari o‘lchamlari 
yaqin metallar orasida hosil bo‘lgan, kristall panjara 
t u g unlarida atomlari alma s hib joyla s ha oladigan 
qotishmalar 
(Cu—au, ag—au, Na—K, bi—Sb)
.
• Geterogen qotishmalar – atom radiuslari o‘lchamlari 
keskin farqlanuvchi metallar orasida hosil bo‘lgan, 
kristall panjara tugunlarida atomlar almashib joylasha 
olmaydigan qotishmalar 
(Sn—al, Zn—al)
.
• Intermetall (metallararo) qotishmalar — elektrmanfiylik
qiymatlari bir-biridan keskin farqlanuvchi metallardan 
ho s il b o‘ lgan qot i s hmalar. U larda metallar t urli 
ekvivalent miqdorlarda birikib, kimyoviy birikmalar hosil 
qiladi
(CuZn, Cu
3
al, Cu
5
Zn
8
)
.
http:eduportal.uz

---

76