X to‘xtaboyev kimyo 9

Is gazi kuchli zaharli gaz!
Uglerodning bu oksididan sano atda metallarni metall oksid-
laridan qay tarib olishda, sun’iy yoqilg‘ilarning tarki biy qismi 
sifatida, organik sintezda foydalaniladi.
http:eduportal.uz

---

52
Uglerod (IV)-oksid CO
2
(karbonat
angidr id) — rangsiz, hid 
siz, havodan 
og‘ir gaz. Karbonat angidridni havoga 
nis batan zichligi 1,52 ga teng. 
5,76
.
10
6
Pa va 20 °C d a ran gsi z 
suyuq likka aylanadi. Bu suyuqlik bug‘ lan-
ganda ko‘p miqdorda issiqlik yutiladi va 
oq qattiq massa (quruq muz)ga aylanadi.
Ol i n ish i. L a bor ator iyad a u g lerod 
(IV)-oksid kalsiy karbonat (bo‘r, ohak-
tosh bo‘lakchalar i, mar mar)ga x lor id 
kislota ta’sir etti rib olinadi (11- rasm):
CaCO
3
+ 2hCl 
→ 
CaCl
2
+ CO
2
↓
+ h
2
O.
Sanoatda ohaktoshni kuydirib olinadi:
CaCO
3
→
CaO + CO
2
↓
.
Tabiatda hayvon va o‘simliklarning nafas olishida, organik 
qoldiqlarning chirishida, yonish jarayonlarida hosil bo‘ladi.
Karbonat angidrid kislotali oksid xossasini namoyon qiladi. 
U suvda erib, karbonat kislota hosil qiladi:
CO
2
+ h
2
O = h
2
CO
3
.
Metall oksidlari va asoslar bilan reaksiyaga kirishib, tuz 
hosil qiladi:
2NaOh + CO
2
= Na
2
CO
3
+ h
2
O; NaOh + CO
2
= NahCO
3
;
CaO + CO
2
= CaCO
3
.
Ohakli suv orqali karbonat angidrid o‘tkazilganda, loyqala-
nish kuzatiladi (CO
2
uchun sifat reaksiyasi):
Ca(Oh)
2
+ CO
2
= CaCO
3
→
+ h
2
O.
Yonishga yordam bermaydi. Ba’zi moddalargina, masalan, 
magniy karbonat angidridda yonishi mumkin:
2Mg + CO
2
= 2MgO + C.