«veterinariya» ixtisosligi bo’yicha oliy o’quv yurtlari uchun qo’llanma

Rivojlanishi.
Kalsiy - fosfor almashinuvi jarayonlarida bevosita D 
vitaminining faol shakllari qatnashadi. Xolekalsiferol (D
3 
vitamini) 
jigarda 25 - oksixolekalsiferolga, ergokalsiferol (D
2 
vitamini) esa 25 - 
oksiergokalsiferolga aylanadi. Bu moddalar buyraklarda shunga mos 
ravishda 1,25 - degidrooksixolekalsiferol va 1,25 - degidrooksi-
ergokalsiferolga aylanadi. Bu ikkala metobolit faol moddalar hisoblanib, 
kalsiy va fosforning tashilishini amalga oshiradi. D vitaminining faol 
shakllarining yetishmasligi oziqalar tarkibidagi kal’siy va fosfor 
tuzlarining o’zlashtirilishini yomonlashtiradi. Oqibatida o’sayotgan 
suyaklarning minerallanishi jarayonlari izdan chiqadi. Shu bilan bir 
qatorda 
suyaklarning 
organik 
qismi 
kollogen 
va 
boshqa 
komponentlarining hosil bo’lish jarayonlari ham buziladi, osteoid 

---

172 
to’qimaning ortiqcha darajada hosil bo’lishi kuzatiladi. Shuningdek, D 
vitamini kalsiy va fosforni buyraklar orqali ajralishini ham boshqarib 
turadi.
Kasallik ko’p vaqtlar davomida yashirin rivojlanib, suyaklarning 
o’sishdan to’xtashi, shakllangan suyaklar gidrooksiapatit qismining 
osteolizisi, qon va muskul to’qimalaridagi kalsiy miqdorining kamayishi 
va oqibatda nerv-muskul qo’zg’alishlarining buzilishi, tetanik qaltiroq 
kuzatiladi.
D vitaminning yetishmovchiligi oqibatida kal’siy va fosfor 
tuzlarining yomon o’zlashtirilishi, qonda ishqoriy fosfotaza fermenti 
faolligining ortishi kuzatiladi. Oksidlanish jarayonlari susayadi, kislota-
ishqor muvozonati asidoz tomonga siljiydi. Qalqonoldi bezi va buyrak 
o’sti bezi po’stloq qavatining faoliyati kuchayadi. Markaziy asab tizimi, 
yurak qon - tomir, hazm va boshqa tizimlar faoliyati buziladi. 
Jigar va buyraklarning jarohatlanishi xolekalsiferol va ergokalsi-
ferolni faollashuvining buzilishiga sabab bo’ladi. Shuning uchun bu 
kasalliklar ko’pincha birgalikda uchraydi. 
Belgilari. 
Yosh hayvonlar o’sish va rivojlanishdan qoladi, 
harakatlanish oqriqli, oyoqlar va umirtqa pog’onasi qiyshaygan, ko’krak 
qafasi deformasiyaga o’chragan va qorin pastga osilgan bo’ladi. 
Ishtahaning pasayishi va o’zgarishi kuzatiladi. Cho’chqa bolalarida 
ko’pincha qondagi kasiy miqdorining kamayishi hisobiga qaltiroq, 
o’loqlarda bosh suyagining yupqalashishi, toylarda ishtahaning kuchli 
darajada o’zgarishi va bug’inlarning 
kattalashishi qayd etiladi.
Qonda kalsiy, fosfor, gemoglobin 
miqdorining 
kamayishi, 
ishqoriy 
fosfotaza fermenti faolligining esa 
ortishi qayd etiladi.
Yosh hayvonlarda raxit paytida 
ishtahaning yomonlashuvi, tana vazni 
ortishining kamayishi, tam bilish 
qobiliyatining 
buzilishi 
oqibatida 
lizuxa kuzatilishi xarakterli bo’ladi. 
Keyinchalik holsizlanish, zo’riqib 
harakat qilish, ko’p yotish, yotgan 
joyidan qiynalib ko’zg’alish, oqsash, 
bug’inlar va suyaklarning og’riqli