Vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

MTMlari uchun yaratilgan elektron va odatdagi ta‟lim manbalari. Bolalar uchun qо‗llanma yoki darslik sifatida - kompyuter xotirasiga kiritilgan ma‘lumotlar va о‗quv materiallari, tarbiyachi (pedagog) uchun multimedia texnologiyasiga oid pedagogik, ilmiy-metodik adabiyotlar, metodik qо‗llanmalar, tavsiyalar va ularning elektron varianti ta‘lim manbalari xisoblanadi [109].
A.A.Abdukodirov tomonidan MTMlarida kompioterli ta‘limiy о‗yinlar о‗tkazishga mо‗ljalangan ―Asalarilar va gullar‖ nomli ishlanma S.Ochil va KDoshimovlarning ―Uzbek pedagogi kasi va antologiyasi‖ kitobining 2-jildida keltirilgan [91]. G.E.Djanpeisova maktabgacha ta‘limda kompyuter dasturlaridan foydalanishga oid ishlanma [43], A.Xayitov va boshkalar MTMlari uchun ta‘lim vositalari [22,33] tayyorlaganlar.
Yuqorida keltirilgan multimediali elektron ta‘lim manbalari va vositalaridan tashkari Internet ashyolari va masofali ta‘lim materiallari ham о‗ziga xoye ta‘lim manbalari bula oladi.
Internet ashyolari. Internet ashyolariga elektron pochta, teleanju- manlar, uzoqlashtirilgan ochik о‗quv kataloglari, virtual (elektron tarmokli) kutubxonalar, on-laynli jurnallar, ma‘lumotlar ombori va banki, bilimlar ombori va boshkalar kiradi.
Kompyuter tarmoklari, Internet va masofali ta‘lim bо‗yicha gula ma‘lumotlar kupgina adabiyotlarda о‗z aksini topgan [5,8,9,63,71]. Quyida ulardan MTMlari ta‘lim-tarbiya jarayonida foydalanish imkoniyatlarini kurib utamiz.
Lokal kompyuter tarmogidan MTMlarida foydalanish. Multimedia texnologiyasiga asoslangan mashgulotlar kompyuterlar asosida olib boriladi. MTMlarida lokal tarmokni tashkil etish uchun kamida 5-6 ta kompyuter bilan jixozlangan bulishi kerak. MTMlarida lokal tarmoqdan foydalanish usuli quyidagicha:

1. 
   5 ta kompyuter maxsus kabel (koksial sim) orqali bir-biriga ulanadi. 6- kompyuter ham shu lokal tarmoqga ulanib, tarbiyachi stoliga о‗rnatiladi (bitta xonadagi bir juft telefon simiga 5 ta bir xil nomerli telefon trubkasini parallel ulagan kabi, bu x,olda 5 ta telefon trubkasiga bir xil axborot keladi);
   
2. 
   har bir kompyuter oldiga 2-3 nafar tarbiyalanuvchi о‗tiradi (masalan, gurux tarbiyalanuvchilarning soni - 15 nafar bо‗lgan xol);
   
3. 
   tarbiyachi ―markaziy‖ kompioterda ishlaydi va guruxda о‗rganilayotgan materiallarni tushuntirib boradi. Bunday bitta xonadagi lokal tarmoqda ishlashning afzalligi shundan iboratki, tarbiyachi bir vaqtning о‗zida barcha tarbiyalanuvchilar
   

bilan ishlash imkoniyatiga ega bо‗ladi.¹¹
MTMlarida Internetdan foydalanishning ham keng imkoniyatlari mavjud.

1. 
   Internetning veb-saxifalaridagi ba‘zi bir multimediali taqdimotlar va slaydlardan foydalanish mumkin. Masalan, geometrik shakllar bо‗yicha elementar matematik tasavvо‗rni shakllantirishga oid multimediali taqdimot yaratilgan. Ushbu taqdimot MTMlarining maktabga tayyorlov guruxiga tegishli elementar bilim va kunikmalar yunalishining ―doyra, kvadrat, uchburchak, shar, kublarni farqlaydi, nomlaydi va ularning xususiyatlarini biladi‖ mavzusiga tegishlidir.
   
2. 
   Internetdagi multimediali materiallardan foydalanish uchun oldin tarbiyachining uzi tayyorgarlik kurishi kerak, jumladan, Internet saytlari bо‗yicha materialni kidirib topish va kompyuter xotirasiga joylashtirin1, mazmuni va xajmini aniqlash kabi ishlarni bajarishi zarur.
   
3. 
   MTM pedagog-tarbiyachilari о‗z soxalari bо‗yicha teleanjumanlarda qatnashishi mumkin. Buning uchun MTMlarining ta‘lim-tarbiya jarayoniga oid yangiliklar yoki ish tajribasi bо‗yicha multimediaga asoslangan makola tayyorlab teleanjuman saytiga joylashtiradi. Makola teleanjuman ishtirokchilari bilan birga muxokama etiladi.
   
4. 
   MTM tarbiyalanuvchilarining ta‘lim-tarbiya bо‗yicha saviyasini oshirish maksadida Internet orqali boshka shaxdrlardagi yoki shu xududdagi MTM tarbiyalanuvchilari о‗rtasida ma‘lum bir shaklda musobakalar tashkil etish imkoniyati mavjud.
   
5. 
   Xozirgi kunda yuqorida ta‘kidlanganidek, oliy va о‗rta-maxsus, kasb-xunar hamda umumiy о‗rta ta‘lim muassasalarida foydalanish uchun qator elektron darslik va qо‗llanmalar yaratilgan. Shunday multimediali elektron adabiyotlarni MTM tarbiyalanuvchilari uchun tayyorlab, Internetga joylashtirish mumkin. Masalan, MTM tarbiyal anuvchilari ga moslashtirilgan ―Guncha‘Ta о‗xshash maxsus multimediali elektron ishlanma va jurnal tayyorlab, Internetga joylashtirilsa, ulardan kо‗pchilik MTMlarining ta‘lim-tarbiya jarayonida foydalanish imkoniyatiga ega
   

¹¹ Anisimova N.S. Teoreticheskiye osnovi i metodologiya ispolzovaniya multimediynix texnologiy v obucheniye. Diss.kand. ped. nauk. -Sankt-Peterburg, 2002. - 330 s.
bular edi.

6. 
   MTMlarining tajribali pedagog-tarbiyachilari ish faoliyatlari jarayonida tayyorlagan multimediali slayd va taqdimotlarni Internetga joylashtirsalar boshka MTM pedagog-tarbiyachilari uchun foydadan xoli bо‗lmas edi.