Vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

Maktabgacha ta‟lim muassasalarida ta‟lim jarayonini tashkil etishning

nazariy aspektlari
Algoritmlar nazariyasiga asoslanib, turli soxalardagi (fan, ta‘lim, texnika, kishlok xujaligi va x.k.) jarayonlarning algoritmini yaratish mumkin [105]. Jumladan, ta‘limda ham ma‘lum bir jarayonning algoritmini ishlab chikish va amaliyotga tatbik etish dolzarb muammolardan biridir [59].

2. 
   Skinner ta‘lim modelini savollar zanjirini quyidagi kо‗rinishda bergan (1.3- rasm).
   

Ushbu ta‘lim modelida Ai (i=l,2,3 ...................... ) tо‗g‗ri javoblar, Au - о‗quvchining javobi, Qj - tanlangan savollar, J; - о‗rganiladigan nazariy material bulagidir. Bundan tashkari, [59] da ta‘lim jarayonini algoritmlashga doyr bir nechta modellar taklif etilgan.
Xozirgi davrda о‗quv jarayonini algoritmlash uzluksiz ta‘limning yukori bosqichlariga tatbik etilmokda. Izlanishlar shuni kо‗rsatdiki, bilim olishning birinchi bosqichi - maktabgacha ta‘lim jarayoniga moye kompyuterli ta‘lim jarayonining algoritmlashgan modellari yaratilmagan. Maktabgacha ta‘lim muassasalariga tegishli multimediaga asoslangan kompyuterli ta‘limning algoritmini keltiramiz. Multimediaga asoslangan kompyuterli ta‘lim jarayoniga tegishli mashgulotning tuzilmaviy sxemasi quyidagi kо‗rinishda bulishi mumkin (1.4-rasm).

1. 4-rasm. Multimediaviy kompyuterli ta‘lim jarayonining tuzilmaviy sxemasi.
Multimediali kompyuterli mashgulot jarayonining ketma-ketligi quyidagi tartibda amalga oshiriladi: multimediali material (vosita)
kompyuter xotirasiga kiritiladi; material monitor ekraniga chikariladi; tarbiyalanuvchilar tarbiyachi hamkorligida monitorga karab savol-javoblar orqali materialni о‗rganadilar; tarbiyalanuvchilarning olgan bilimi test savollari orqali baxolanadi va mustaxkamlanadi.
Ushbu algoritmni simvolik formula shaklida ham ifodalash mumkin, ya‘ni: MM=(T_rTM, MMT,Tv, Ts, R)
Bunda, MM-mashgulot modeli, T_r-tarbiyachi, TM-ta‘lim materiali, MMT- multimedianing tashkil etuvchilari, Tv-tarbiyalanuvchi, Ts-test savollari, R-mazkur uzgaruvchilarning о‗zaro optimal boglanish munosabatini ifoda etuvchi uzgaruvchi. MM-mashtulot modeli, (MM|)- mashgulot, (MM₂)-kompyuterli ta‘lim о‗yinlari, (MM₃)-kompyuterli "sayoxat‖ va boshka shakllarda о‗tkaziladi, ya‘ni:
MM (MM, ,MM₂,MM₃ )
mashgulot turlaridan tashkil topadi.
Multimedianing tashkil etuvchilari (MMT) ta‘lim materialiga kiritilgan bulib [28], tarbiyalanuvchilarga ijobiy ta‘sir etuvchi omillardan iborat. MMT ga
F(A)-ta‘lim materialining animatsion samarasi; F(V)-tasvir rangining uzgarib turishi;
F(S)-multimedianing tovush effekta; F(D)~ multimedianing video effekti; F(YE)- ta‘lim materialining matni;
F(J)- multimedianing jadval va grafikasi kiradi.
E_n=S YE(F(A), F(V), F(S), F(V), F(YE), F(J) lar esa, umumiy jozibali samara berib, mashgulot samaradorligini oshirishga olib keladi.
Multimediali effekt (samara)ning (Yep) sxemasini quyidagi kо‗rinishda berish mumkin (1,5-rasm), ya‘ni:

1.5-rasm. Multimediali samaraning sxemasi
Demak, kompyuter xotirasidagi materialda multimedia vositala- rining tashkil etuvchilari kanchalik kup bulsa, umumiy effekt (samara) shuncha yukori bо‗ladi. Bitta tashkil etuvchining uzi multimediali samara berolmaydi. Umumiy sxemaning yana bir tashkil etuvchisi - sinov savollari oldindan tayyorlanib, kompyuter xotirasiga kiritilgan bо‗ladi va ulardan foydalanib mos baxolash mezoni asosida tarbiyalanuvchilarning bilimi baxolanadi.
Multimediali kompyuterli ta‘limda baxo mezoni uch balli tizimga asoslanadi [27]. Ilmiy tadkikot ishimizda tarbiyalanuvchilarning yakuniy baxosini aniqlashning sxemasini quyidagicha tasvirlash mumkin (1.6-rasm).

1,6-rasm. Yillik yakuniy baxoning sxemasi.
Maktabgacha ta‘lim uzluksiz ta‘lim tizimiga kirganligi sababli [116] da taklif etilgan modeldan MTMlarining ta‘lim jarayonida xdm foydalanish mumkin.