61
Cheksizlikda elektr maydonning potensiali shartli ravishda nolga teng
deb qabul qilingan.
Zaryadni elektr maydonda ko„chirishda
tashqi kuchlarning ishi A
T.K.
moduli bo„yicha maydon kuchlarining ishi A
M.K.
ga teng va ishorasi qarama –
qarshi ekanligini ta‟kidlab o„tamiz:
.
.
.
.
К
М
К
Т
А
А
Nuqtaviy zaryad Q ning zaryaddan r masofada hosil qiladigan elektr
maydonining potensiali
r
Q
0
4
.
Q zaryadga ega bo„lgan R radiusli metall sferaning sfera markazidan
r masofada hosil qiladigan elektr maydonning potensiali:
sferaning ichida (r
;
4
0
R
Q
sferaning sirtida (r=R)
;
4
0
R
Q
sferadan tashqarida (r>R)
;
4
0
r
Q
Zaryadlangan
sferaning
potensiali
uchun
keltirilgan
barcha
formulalarda
sferani o„rab turgan bir jinsli cheksiz dielektrikning
singdiruvchanligidir.
Berilgan nuqtada n ta nuqtaviy zaryadlar tizimi hosil qilgan
elektr
maydonning potensiali, elektr maydon superpozitsiyasi prinsipiga asosan, har
bir nuqtaviy zaryad Q
1
, Q
2
, …, Q
n
alohida hosil qilgan potensial
1
,
2
, …,
n
larning algebraik yig„indisiga teng:
n
i
i
1
Q
1
, Q
2
,...,Q
n
nuqtaviy zaryadlar tizimining o„zaro ta‟sir energiyasi W
shu zaryadlar tizimi ularni bir–biridan cheksizlikka uzoqlashtirganda
bajaradigan ish bilan aniqlanadi va
i
i
n
i
i
Q
W
1
2
1
62
formula bilan ifodalanadi; bu yerda
i
– Q
i
zaryad turgan nuqtada qolgan n-1
ta zaryadlar (i-dan tashqari) hosil qilgan maydon potensiali.
Potensial elektr maydon kuchlanganligi bilan quyidagi munosabat
orqali bog„langan
grad
Е
.
Bu munosabat sferik simmetriklik xususiyatiga ega bo„lgan elektr
maydon uchun quyidagicha ifodalanadi
r
r
dr
d
Е
yoki skalyar shakilda
dr
d
E
bir jinsli, ya‟ni har bir nuqtasidagi kuchlanganlik ham moduli, ham yo„nalishi
bo„yicha bir xil bo„lgan maydon holida esa
,
/
)
(
2
1
d
Е
bunda
1
va
2
– ikkita ekvipotensial sirt nuqtalaridagi potensiallar; d –
elektr kuch chizig„i yo„nalishida bu sirtlar orasidagi masofa.
Q – nuqtaviy zaryadni maydonning
1
potensialga ega bir nuqtasidan
2
potensialga ega boshqa nuqtasiga ko„chirishda elektr maydon bajaradigan ish
)
(
2
1
Q
А
yoki
L
dl
E
Q
A
1
bu yerda E
1
– kuchlanganlik vektori
E
ning ko„chish yo„nalishiga
proyeksiyasi;
dl
- ko„chish.
Bir jinsli maydon holida oxirgi formula
cos
QEl
А
ko„rinishni oladi, bu yerda
l
- ko„chish;
-
E
vektorning yo„nalishi va
l
ko„chish orasidagi burchak.
Do'stlaringiz bilan baham: