49
Boltsman taqsimoti (zarralarning kuch maydonidagi taqsimoti)
)
/(
0
RT
U
e
n
n
bu yerda n – zarralar konsentratsiyasi; U – ularning potensial energiyasi; n
0
–
maydonning U = 0 bo„lgan nuqtalaridagi zarralar konsentratsiyasi; k –
Boltsman
doimiysi; T – termodinamik temperatura; e – natural logarifmlar
asosi.
Barometrik formula (bir jinsli og„irlik kuchi maydonida bosim
taqsimoti)
)
/(
0
kT
mgh
е
р
р
yoki
)
/(
0
RT
Mgh
e
p
p
bu yerda r – gaz bosimi; m – zarra massasi; M – molyar massa; h – nolinchi
deb qabul qilingan sathga nisbatan nuqtaning koordinatasi (balandligi); r
0
–
shu sathdagi bosim; g – erkin tushish tezlanishi; R – molyar gaz doimiysi.
Molekulani harakterlovchi
fizik kattalik x ning, x dan x+dx gacha
qiymatlar oralig„ida yotish ehtimolligi
dx
x
f
x
dW
)
(
)
(
formula bilan aniqlanadi. Bu yerda f(x) – molekulalarning berilgan fizik
kattalik x ning qiymatlari buyicha taqsimot funksiyasi (ehtimollik zichligi).
Harakterlovchi x fizik kattaliklarning qiymatlari x dan x+dx gacha
qiymatlar oralig„ida bo„lgan molekulalarning soni
dx
x
Nf
x
NdW
dN
)
(
)
(
Maksvell taqsimoti (molekulalarning tezliklar buyicha taqsimoti)
ikkita munosabat bilan ifodalanadi:
a) tezliklar
dan
+d
gacha chegarada bo„lgan molekulalar soni
d
e
RT
m
N
d
Nf
dN
RT
mv
2
)
2
/(
2
/
3
2
2
4
)
(
)
(
,
bu yerda f(
) – molekulalarning tezlik modullari bo„yicha taqsimot
funksiyasi bo„lib,
molekulalar tezliklari
dan
+d
gacha oraliqda yotish
ehtimolining shu interval kattaligiga hamda tezliklari ko„rsatilgan oraliqda
yotuvchi molekulalar sonining ulushiga nisbatini ifodalaydi; N –
molekulalarning umumiy soni; m – molekulaning massasi.
b) nisbiy tezliklari u dan u+du gacha oralikda bo„lgan molekulalar soni
du
u
Ne
du
u
Nf
u
dN
u
2
2
4
)
(
)
(
bu yerda u=
/
0
- nisbiy tezlik, tezlik
v
ning eng katta ehtimoliy tezlik
e
ga
nisbatiga teng f(u) – nisbiy tezliklar bo„yicha taqsimot funksiyasi.
50
Molekulalarning impulslar bo„yicha taqsimoti. Impulslari r dan r+dp
gacha bo„lgan oraliqda joylashgan molekulalar soni
dp
p
e
mRT
N
dp
p
Nf
p
dN
mRT
p
2
2
/
2
/
3
2
1
4
)
(
)
(
,
bu yerda f(r) – impulslar bo„yicha taqsimot funksiyasi.
Molekulalarning energiyalar bo„yicha taqsimoti.
Energiyalari
dan
+d
gacha bo„lgan oraliqda joylashgan molekulalar soni
d
RT
e
N
d
Nf
dN
RT
2
/
1
2
/
3
)
/(
)
(
2
)
(
)
(
bu yerda f(
) - energiyalar bo„yicha taqsimot funksiyasi.
Vaqt birligida gazning bitta molekulasi to‟qnashishlarining o„rtacha
soni
n
d
z
2
2
bu yerda d – molekulaning samarali (effektiv) diametri; n – molekulalar
konsentratsiyasi;
- molekulalarning o„rtacha arifmetik tezligi.
Gaz molekulalari erkin yugurish yo„lining o„rtacha uzunligi
n
d
l
2
2
/
1
Molekulalar sirt elementi orqali gazning bir qatlamidan boshqasiga
ko„chiradigan impuls (harakat miqdori)
Sdt
dz
dv
dp
bu yerda
- gazning dinamik qovushqoqligi;
dz
d
uning qatlamlarining oqish
tezligi gradiyenti (ko‟ndalang);
S – sirt elementining yuzasi; dt – ko„chim
vaqti.
Dinamik qovushqoqlik
l
3
1
bu yerda
- gazning (suyuqlikning)
zichligi;
uning molekulalarining
tartibsiz (xaotik) harakati o„rtacha tezligi;
l
ularning erkin yugurish
yo„lining o„rtacha uzunligi
Nyuton qonuni
S
dz
dv
dt
dp
F
,
bu yerda F – harakatlanuvchi gaz qatlamlari orasidagi ichki ishqalanish
kuchi.
51
Fure qonuni
t
S
dx
dT
Q
bu yerda
Q – issiqlik o„tkazuvchanlik natijasida S yuzali ko„ndalang kesim
orqali
t vaqtda o„tgan
issiqlik miqdori;
- issiqlik o„tkazuvchanlik;
dx
dT
temperatura gradiyenti.
Gazning
issiqlik
o„tkazuvchanligi
(issiqlik
o„tkazuvchanlik
koeffitsiyenti)
v
С
3
1
l
yoki
Rn
6
1
l
bu yerda S
v
– gazning o„zgarmas hajmdagi solishtirma issiqlik sig„imi;
-
gazning zichligi;
- uning molekulasining o„rtacha arifmetik tezligi;
l
-
molekulalar erkin yugurish yo„lining o„rtacha uzunligi.
Fik qonuni
t
S
m
dx
dn
D
m
1
bu yerda
m – diffuziya natijasida S yuzali sirt orqali
t vaqtda ko„chirilgan
gazning massasi; D – diffuziya (diffuziya koeffitsiyenti);
dx
dn
- molekulalar
konsentratsiyasi gradiyenti; m
1
– bitta molekulaning massasi.
Diffuziya (diffuziya koeffitsiyenti)
3
1
D
l
Do'stlaringiz bilan baham: 
