Вапаев Рустамнинг

Хулосалар
Бола ўз-ўзини ўзгартириш еҳтиёжи ва қобилиятига ега бўлиб, ўқитишнинг ўз-ўзини ўзгартирувчи субъекти сифатида қаралади.
Ўқув мақсадлари: назарий онг ва тафаккурни, ҳукмни (ақлий ҳаракатлар усулларини) шакллантириш; ўқувчининг ўқувчига айланишига шароит яратиш.
Ўқитиш мазмунининг асосини фан бўйича амал қилишнинг умумий йўлларини белгилайдиган илмий тушунчалар тизими (маълум синф муаммоларини ҳал қилишнинг умумий тамойилларини ўзлаштиришнинг шарти сифатида) ташкил етади.
Услубий тизимнинг хусусиятлари:
- мақсадли ўқув фаолияти тушунчаси;
- билимларни муаммоли тақдим етиш;
- вазифаларни ўрганиш усули;
- жамоавий тақсимот фаолияти.
"Ривожлантирувчи таълим" атамаси бир қатор муҳим кўрсаткичлар учун уни амалга оширишнинг ўзига хос шарт-шароитлари тавсифи билан тўлдирилгунга қадар бўш қолади, масалан:
- бу ёш даврида пайдо бўладиган, шаклланадиган ва ривожланадиган бу ёшнинг асосий психологик неоплазмалари нималардан иборат;
- тегишли неоплазмаларнинг пайдо бўлиши ва ривожланишини белгилайдиган ушбу даврнинг етакчи фаолияти нима?;
- бу фаолиятни амалга оширишнинг мазмуни ва усуллари нималардан иборат (масалан, ўз-ўзидан ёки мақсадга мувофиқ амалга оширилади);
- унинг бошқа фаолият билан қандай алоқалари бор;
- мос келувчи неоплазмаларнинг ривожланиш даражаларини аниқлаш учун қайси методлар тизимидан фойдаланиш мумкин;
- бу даражаларнинг етакчи фаолиятни ташкил етишнинг ўзига хос хусусиятлари ва бошқа фаолият билан боғлиқлигининг характери қандай.

8. Моделлаштириш технологиялар
Нейролингвистик, когнитив психология, тилшунослик, неврология, кибернетика: нейро-лингвистик дастурлаш аллақачон маълум назарий ва амалий ишланмалар original синтезини вакили, алоқа ва шахс ёки гуруҳ ўзгариши енг замонавий технологиялардан бири ҳисобланади.
Нейро-лингвистик дастурлаш Ақшда пайдо бўлди ва ўтган асрнинг 70-йиллари ўрталарига келиб психологиянинг алоҳида соҳаси сифатида шаклланди. НЛП яратувчисидир Richard Бандлер ва жон Grinder бор. 70с Ақш ва бутун дунё бўйлаб енг яхши Milton Erickson еди, енди кенг маълум "нон-йўналиш гипноз" муаллифи, Виржиния Сатир, ким оила даволаш уста, ва Fritz Перлс, gestalt даволаш асосчиси, ким ажойиб ўз маҳорати билан бу соҳада бошқа мутахассислар ошди. Уларнинг маҳорати шу қадар нозик едики, беихтиёр равишда саволлар пайдо бўлди: "уни қандай бошқаришади? Улар сеҳргарлар емасми? Бу диззйинглй мураккаб ва санъат амалга ошириш учун жуда осон егаллаш мумкинми?"
Видеотасмага ажойиб сессияларни ёзиб олиш ва кейин жонли, ҳақиқий ва ҳали сеҳрли шовқиннинг ҳар бир қадамини диққат билан таҳлил қилиш, Ж. Grinder ва Р. Бандлер истеъдодли психотерапевтлар нима қилаётганига ва одамларда қандай ўзгаришлар содир бўлганига еътибор қаратди.
Ишнинг мақсади: нейро-лингвистик дастурлашни, унинг методларини, НЛП ёрдамида музокаралар сифатини ошириш йўлларини, манипуляция усулларини ўрганиш.
Нейро-лингвистик дастурлаш. Унинг асосий методлари
НЛП дастлаб психотерапия усули сифатида яратилган. Психотерапия тез: анъанавий йўллар билан ҳал қилиш учун йиллар керак бўлган муаммолар ярим соат ичида ҳал қилинади. Фобиялар йўқолди, аллергия ўтди, зиддиятлар ҳал етилди, турли кундалик сабабларга кўра қўрқув ва ташвишлар бартараф етилди", деганларидек, қўлнинг енгил ҳаракати билан."Бандлер ҳатто техникани намойиш қилиш учун лифтга киришга қўрққан одамни топа олмагани ҳақида шикоят қилди-ҳар бир kishi аллақачон шифо топди.
НЛП психотехника arsenal албатта таъсирли. Енг оддийлари қаторига "шахсий tahrir" методлари - яъни ҳиссий ҳолатнинг тез ўзгариши киради. Стрессли вазиятларга реакцияни ўзгартириш, ўтмишдан шикастланган ҳодисага муносабатни ўзгартириш, низоли вазиятларда хулқ-атворни ўзгартириш, ички зиддиятларни ҳал қилиш ва бошқалар психотехника мавжуд.
Хулқ-атвор ўзгаради, чунки ички ресурслар ўзгаради, чунки вазиятнинг ички қиёфаси ва ўзи ўзгаради.
Муаммоли вазиятнинг руҳий қиёфасида ижобий ўзгаришлар қилиш мумкин бўлса, Нлпнинг психотерапевтик таъсирига еришилади.
Машғулот иштирокчиларидан бирининг айтишича, бундан бир неча йил аввал кўчада унга кутилмаганда чўпон ити ҳужум қилиб, еҳтиёциз стюардесса томонидан сайрга чиқарилган. Ўшандан бери у катта итлардан қўрққан, холос. Унга чўпон ити пўписа қилаётган пайтда ўзи кўчада юрганини кўрадиган Екранни ақлан тасаввур қилиш талаб қилинган. Мижознинг ўзи дам олиш ва дам олиш ҳолатида бўлиб, бўлаётган воқеаларни худди ён томондан кузатарди. У ақлан бахтли охиригача филм якунлади: егаси юз ит судраб, жисмоний зарар сабаб бўлмаган. Ва шу пайт мижоз қандай қилиб екранга, ўзига "кирганини" ақлан тасаввур қилиб, кейин барча ҳодисалар тескари тартибда, орқага қараб юз беради. Операцияларнинг бу кетма-кетлиги бир неча marta такрорланди. Шундан сўнг қаҳрамонимиз ташқарига чиқди ва егасининг рухсати билан йирик Нюфаундлендни силаб қўйди.
Бундан ташқари, таъсирли воқеа содир кейин бир автомобил дирексиёнуна олиш қўрқувдан халос бўлади. Юқорида баён етилганга ўхшаш 15-20 дақиқалик тасаввурдан сўнг бир неча йилдан бери машина ҳайдашга журъат етмаган одам ўрнидан туриб, ғилдиракнинг орқасига ўтиб кетади.
Ушбу мо " жизавий НЛП ўзгаришларининг сабаблари нима?
Биринчидан, инсоннинг вазиятни руҳий тасаввурида ўзгариш мавжуд. Маълумки, биз вазиятнинг ўзига емас, балки унга муносабатимизга, унга баҳо беришимизга асосланиб муносабат билдирамиз. Ва бу, НЛП назариясига кўра, ақлий расмлар ёки филмлар шаклида мужассамланган: рангли ёки оқ-қора, ёрқин ёки хира, овоз билан ёки овозсиз. Шундай қилиб, янги рекорд енди салбий компонентини ўз ичига олган бир воқеа ҳақида мияда амалга оширилади. Бу ёзув такрорлаш билан белгиланади. Тадбирнинг баҳоси ўзгариб бормоқда. Ва муаммо ҳал етилади.
НЛП психотехникасининг иккинчи асосий механизми-ижобий емоционал ҳолат (ресурс) ни бир хаёлий вазиятдан иккинчисига лангар ёрдамида ўтказишдир. Ан лангар ҳар қандай таъсир, масалан, ўнг пайтда қилинган бир сенсорли, шунчаки қўйиш-бир нормаллаштирилган шартли рефлекс. Тингловчиларга гапираётганда ҳаяжондан қутулишни истаган одам исталган ҳиссий ҳолатни симуляция қилиши сўралади, кейин у қачон ва қандай шароитда ўзини шундай ҳис қилганини еслаши керак. Мижоз ресурс вазият ижобий тажриба ботирилади еса, operator anchors, мисол учун, унинг қўли билан унинг елкасига тегиб. Кейин мижоз "бу ерда ва ҳозир" га қайтади ва томошабинларга етиб боришдан олдин вазиятни ақлан тасаввур қилади. Ва бу пайтда, operator лангарни қайта ишлаб чиқаради ва мижознинг елкасига худди шу жойни бир хил тарзда (бир хил куч, йўналиш ва алоқа майдони билан) тегади. Натижада, бир kishi бир хаёлий муаммо вазиятга олади,лекин бир ресурс вазият қулай ҳис йўқотмасдан! Унинг аҳволи еса ўзгармоқда.
Афсуски, НЛП психотехника фақат жуда юзаки муаммолар учун жавобгар бўлади, ва содир ўзгаришлар ҳар доим мустаҳкам емас. Лекин бу жуда кичик емас, чунки оддий муаммолар оддий усуллар билан яхшироқ ҳал қилинади.
Бизнес музокаралар ва НЛП
НЛП иш музокаралар муваффақият икки қисмдан иборат, деб даъво: тузатиш ва бошқариш. Етакчи суҳбатдошингизни сизнинг нуқтаи назарингизга олиб келади. Ва унинг "йиқилиши" учун сиз биринчи навбатда унга мослашишингиз, раппортни ўрнатишингиз керак ва бунинг учун психотехниканинг бутун арсенали мавжуд.
Мисол учун, акс еттириш билан бошлашингиз мумкин - суҳбатдошнинг позицияси ва имо-ишораларининг тахминий нусхаси. Янги бошланувчилар буни жуда кулгили қилишади, бу "апинг" бўлиб чиқади, бу, албатта, муваффақиятга олиб келмайди. Лекин бир оз амалда сўнг, акс сезилмайдиган амалга оширилади, шундай қилиб сигналлари" мен сизники емасман " суҳбатдоши беҳуш киритинг, ва ички ишончсизлик ва танқидий муносабат баъзи тўсиқлар олиб ташланади ёки, камида, кўпроқ геçирген бўлиб.
НЛП вакиллик тизимлари, яъни ахборотни қабул қилишнинг етакчи канали орқали тузатишга катта аҳамият беради. Мисол учун, инсон дунёни асосан визуал канал орқали қабул қилишини билиб, у билан вакиллик визуал тизими билан боғлиқ бўлган сўзлар ёрдамида мулоқот қилиш тавсия етилади: "бу қанчалик қизиқарли еканини кўряпсизми?", "Мен нуқтаи сизнинг нуқтаси баҳам", "истиқболлари очиб нима қараш", ва ҳоказо. Суҳбатдошингизнинг етакчи вакиллик тизимини у ишлатадиган сўзлар ёки кўзнинг кириш тугмачалари - кўз ҳаракати йўналиши ва ҳозирги вақтда ишлатиладиган вакиллик тизими ўртасидаги ёзишмалар орқали аниқлашингиз мумкин.
НЛП метапрограммалар деб аталувчи тафаккурнинг бошқа бир қатор хусусиятларини аниқлаш ва ҳисобга олишга чақиради.
Баъзи одамлар мақсадларга еришиш қаратилган, ва баъзи муаммо қочиш қаратилган. Бунга мотивация йўналиши дейилади. Офисга кеч қолиш ёки бир кун олдин ўйлаб чиқилган режаларни амалга ошириш туфайли муаммо топмаслик учун ҳар иш куни ерта тонгда турасизми? Мотивация турларининг ҳеч бири ўз-ўзидан яхши ёки ёмон емаслигини унутманг. Бу сиз, одатда, ўзингизни ундайди ва онгли равишда қарорлар қандай хабардор бўлиши учун муҳим аҳамиятга ега. Муваффақиятли мулоқот нуқтаи назаридан еса суҳбатдошингиз музокаралар натижасида бирор мақсадга еришишга ёки айрим муаммо ва қийинчиликлардан қочишга интилаётганлигини аниқлаш фойдалидир.
Инсоннинг ўзи ва ўз фикри асосида қарор қабул қилиши ёки бошқа одамларнинг фикри бўйича кўпроқ даражада қарор қабул қилишини тушуниш жуда муҳимдир. Биринчи ҳолда, сиз биринчи суҳбатдошингиз фойдаланадиган individual баҳолаш мезонларини топишингиз ва фақат тегишли далилларни тақдим етишингиз керак бўлади. Иккинчидан, мижозларингиз, харидорларингиз ёки ҳамкорларингиз сони, експерт хулосаларига ҳаволалар жуда муҳим далиллар бўлади.
Аввалига бу жиҳатларни жонли суҳбатда кузатиб бориш ва барча тавсияларга амал қилиш имконсиз кўринади. Бироқ, бу жуда аниқ. Кўникмаларини босқичма-босқич тизимли таълим плус амалиёт енг операциялар автоматик равишда амалга оширилади, деб аслида олиб келади.
Музокараларда муваффақият калити ҳисобланади, аслида, сизнинг музокара ҳамкори унга муҳим нима еришмоқда бўлган ечим топиш учун,ва сиз-сиз учун муҳим нима ҳақида.
Манипуляциядан ҳамкорликка
Сиз учун қимматли ва муҳим нима биламиз. Суҳбатдошингиз учун айнан қандай қимматли ва муҳим еканлигини билиб оласиз. Ва сиз ҳар бир томоннинг қадриятларига еришилган ечимни ишлаб чиқасиз. Фикрни яққол кўрсатиб берувчи иккита мисол келтириш мумкин.
Биринчи мисол - "тўқ сариқ бўлиниш ҳақида". Битта апелсин бор. Ер унга тўқ сариқ керак дейди, хотин унга тўқ сариқ керак дейди. Келишув ечими амалга оширилади: тўқ сариқ ярми кесилади ва ҳар ким ярмини олади. Кейин ер тўқ сариқ овқатни хоҳлаган ва хотин ошхона ишлари учун қобиққа муҳтож бўлган. Охирида, ҳар бир kishi, улар истаган нарсани фақат ярмини бор. Уларнинг ҳар бири тўқ сариқ зарур нима учун ер-хотин биринчи тушунишга мумкин, ва кейин ҳар бир kishi улар хоҳлаган аниқ олиш еди.
Иккинчи мисол "кутубхонада". Икки ўқувчи бир хил столда кичик кутубхонада ўтиришибди. Улардан бири кутубхоначидан Ойнани очишни сўрайди. Дераза очилмоқда. Яна бир ўқувчи пуфлаганча деразани ёпишни сўрайди. Кутубхоначи Ойнани ёпади. Вазият бошидан такрорланади... чиқиш йўли қадриятли стратегия руҳида: кутубхоначи нима учун биринчи ўқувчи деразанинг очиқ бўлишини истаётганини билиб олади. Тоза ҳаво бўлган екан. Кейин кутубхоначи нима учун иккинчи ўқувчи Ойнани ёпилишини хоҳлашини топади. Шундай қилиб, ҳеч қандай лойиҳа йўқ. Еътибор bering: ойна бир вақтнинг ўзида очилмайди ва ёпилмайди. Бироқ, муаммо қуйидагича шакллантирилган бўлса, оддий ечимга ега: хонада тоза ҳаво бўлиши керак, аммо лойиҳа йўқ. Кутубхоначи хонанинг бошқа қисмида ойна очади.
НЛП тилида ҳар иккала муаммо ҳам қадриятлар даражасида муваффақиятли ҳал етилди. Ҳар бир томон учун муҳим бўлган нарсага еришадиган ечимлар, айниқса, узоқ муддатли ҳамкорлик учун енг яхшисидир. Музокараларда душман устидан ғалаба қозониш учун емас, балки ўзингиз ва ҳамкорингиз учун ўзаро тушуниш ва амалда муҳим натижаларга еришиш учун ҳаракат қилиш керак.
Хулоса
Ушбу мақолада Richard Бандлер ва жон Grinder томонидан таклиф қилинган нейро-лингвистик дастурлаш кўриб чиқилди. Натижада, НЛП нейрохирургия билан тасдиқланмаган фикрлаш ва идрок ҳақида баёнотларни таклиф қилади, деган хулосага келиш мумкин. Бу техниклар ишламаётганини исботловчи далил бўлиб хизмат қилмаса ҳам бўлади. Улар ишлаши ва жуда яхши ишлаши мумкин, аммо уларнинг асослари тўғри еканлигини исботлаш мумкин емас. Бу жуда муҳим емас бўлиши мумкин.
НЛП ишлайдими деган саволга жавоб бера олмайман. Бундан ташқари, менимча, НЛП тарафдорлари ҳам буни билишмайди. Одатда, иш НЛП тарафдорлари томонидан анекдот далил ва баёнотлардан ташқарига чиқмайди. Таассуфки, лекин бу НЛП ўқитувчилар НЛП тренингларда иштирок етиш учун бошқа одамларни ишонтиришга ўз мижозларига ўргатган фақат далилдир.