«Valeologiya asoslari»

4. OITS ga hamroh kasalliklar

OITS bilan og‘rigan bemorlar aynan OIV bilan zararlanganliklari uchun emas, balki hamroh kasalliklardan vafot etadilar. Chunki bemor organizmi kasalliklarga qarshi kurasha olmaydi ( kasallik qo‘zg‘atuvchilar tanada shuningdek, atrof-muhitda bisyor bo‘ladi). Hozirgi vaqtda shunday kasalliklarning 25 tasi ma’lum. Ushbu kasalliklarning istalgan bittasi simptomlari bilinsa insonning OITS ga chalinganligi haqida shubha qilinadi.
OITS ga Pneumocystiscarinii zamburug‘i qo‘zg‘otadigan pnevmoniya, bakterial pnevmoniya, sil kasalliklari hamroh bo‘lishi mumkin. Erta simptomatik bosqichda zamburug‘li va bakterial infeksiyalar meningit (OITS ga chalinganlarning 13 % kasallanadi) va boshqa kasalliklarni qo‘zg‘atishi mumkin. Kechki simptomatik bosqichda Micobacteriymavium bakteriyasi bezgak, anemiya, ich ketishi kasalliklarini qo‘zg‘aydi, bemor vaznini keskin yo‘qotadi, ba’zan asab tizimi ham ishdan chiqadi.
OITS ga chalingan bemorlar orasida gerpes guruhi viruslari qo‘zg‘aydigan kasalliklar keng tarqalgan. Masalan, sitoligalovirus ko‘zni zararlaydi va inson ko‘r bo‘lib qolishi mumkin. Shu guruhga mansub boshqa virus qon hujayralariga zarar etkazadi. Ko‘p bemorlarda saraton kasalliklari rivojlanadi (qonda V-hujayralar limfomasi, qon tomirlari saratoni). Avval terida siyohrang ko‘rinishdagi toshmalar paydo bo‘ladi va ichga yuradi-bemor olamdan ko‘z yumadi.


5. Davolash

Hozircha OITS ga qarshi 100 % samarali vaksina yoki dori yo‘q, chunki dori preparatlarining ko‘pchiligi salbiy qo‘shimcha ta’sirga ega va samarasi kam.

OITS ni davolashga ikki hil yondashuv qayd etilgan: gen terapiyasi va vaksinaning yaratilishi.
Gen terapiyasi sohasida taf va rev genlarini inaktivatsiya qiluvchi DNK ni qo‘llash umidli natijalar ko‘rsatdi (taf va rev genlari virusli oqsillarning hosil bo‘lishi uchun zarur oqsillar sintezini nazorat qiladilar).
Olimlar OIV to‘g‘risida qanchalik ko‘p ma’lumotga ega bo‘lmasinlar samarali vaksinani yaratish hali ham eng katta muammo bo‘lib qolmoqda. CHunki boshqa viruslardan farqli o‘laroq, organizmning imun reaksiyasi OIV ni yo‘q qilmaydi, shuning uchun vaksinaga qanday imun javob berilishi ma’lum emas. Bundan tashqari OIV holatida bemorlarga bsizlantirilgan yoki hatto o‘ldirilgan viruslarning kiritilishi xavfsiz emas. OIV ga qarshi vaksina virusli antigenlarga qarshi anti tanachalar titrini nafaqat ko‘paytirishi, balki immun himoyaning barcha vositalarini stimulyasiya qilishi kerak. Bu vazifani bajarishning hozircha iloji yo‘q, chunki inson immun tizimi qanday ishlashi haqida to‘liq ma’lumot yo‘q.
OITS ga qarshi 100% samarali vaksina yoki dori hozircha yo‘q, ammo kasallikning tarqalishi va zararlanishining oldini olish usullarini targ‘ib qilish katta yordam beradi. Giyohvandlar orasida bir martalik shprits va ignalarning tarqatilishi qon preparatlarining OITS ga tekshirilishi zararlanishi xavfini ancha kamytiradi.
Ko‘pchilik insonlar zararlanishdan o‘zlarini butkul himoyalangan deb hisoblaydilar, chunki uning tarqalish yo‘llarini yaxshi biladilar. Ammo bunday ishonchga to‘liq asos yo‘q.
Kalit so‘zlar: OITS-orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi, insonning immunitet tanqisligi virusi.