|
ОИТС касаллигининг ривожланиши бир неча бос қчига эга ва у ИИВ титри ва ИИВ га антиначалар сони билан ани қланади. Иккинчи усул айни қса, кечки бос қичларда, иммунитет деярли йў қ бўлганда, унчалик ани қлик касб этмайди.
Касалликнинг биринчи бос қичи ўткир, деб аталади ва бу бос қичда касаллик ўта ю қумли бўлади. Зарарлангандан 3 ҳафта ўтгач кўпчилик инсонларда ноани қ симптомлар ( ваража, бош оғриғи, тери тошмалари, лимфа безларининг катталашуви, дискомфорт ҳиси) пайдо бўла бошлайди. Бу даврда қонда вируслар концентрацияси жуда баланд бўлиб, у бутун танага тар қалади. СД4 лифоцитларининг сони кескин камайиб кетади, ИИВ титри эса тобора ошиб боради. 1-3 ҳафтадан кейин бу симптомлар тобора йў қола бошлайди. Бу ва қтга келиб иммун тизим касалликни назорат остига олади: СД 4 ҳужайралари Т-лимфоцитларни (СД8 ёки Т-киллерлар) стимуляция қилади ва улар зарарланган ҳужайраларни қира бошлайдилар. Бундан таш қари кўп сонли ИИВ антитаначалари ҳосил бўла бошлайди.
Ўткир бос қич сўнгида фаол иммун реакция СД4 лимфоцитларининг кўпайишида организмга ёрдам беради. Бу эса инфекция билан кейинчалик курашда жуда муҳим. Бундан таш қари, СД4 ҳужайралари буткул йў қ бўлса иммун тизим уларни тиклай олмайди ( ҳатто ИИВ танадан буткул ҳайдалса ҳам).
Ўткир бос қичдан сўнг бессимтом ёки сурункали давр бошланиб у 10 йил ва ундан оши қ ва қт давом этиши мумкин. Бу даврда зарарланган инсонлар ўзларини яхши ҳис қиладилар, қонда СД4 лимфоцитлари даражаси унча баланд бўлмаса ҳам меъёрга эга. Қонда ИИВ таркиби маълум даражада стабиллашади ( касалликнинг кейинги ривожланиши шунга боғли қ). Бунда вирус пассив ҳолатга ўтмайди, балки фаол кўпайиб иммун тизимни емира бошлайди. Беморларнинг «яхши» ҳолати иммун тизимнинг СД4 лимфоцитларини кўплаб ишлаб чи қаётгани, шунинг учун қонда уларнинг мавжудлиги бош қа патогенлар билан курашиш учун етарлилиги билан тушунтирилади.
Вирус билан тинимсиз курашаётган иммун тизим тобора ҳолдан тояди ва ниҳоят, қонда СД4 лимфоцитларининг сони борган сари камайиб боради. Қачонки 1 мм қонда уларнинг сони 200 га етса ИИВ ташувчилар ОИТС билан оғриган беморга айланадилар. Ушбу эрта симптоматик бос қич бир неча ойдан бир неча йилгача давом этиши мумкин. Бу даврда, одатда, ҳамроҳ касалликлар ривожлана бошлайди (бу касалликлар соғлом одамлар учун ҳеч қандай хавф туғдирмайди).
1 мм қонда СД 4 лимфоцитлар 100 ҳужайрадан паст бўлса кечки симтоматик бос қич бошланиб, иммун тизимининг катта зарарланганлиги ва оғир ҳолат билан характерланади. Ушбу бос қич бир неча ойдан бир неча йилгача давом этиши мумкин. Беморнинг вазни кескин камайиб кетади, доимий чарчо қни ҳис этади, унинг иммун тизими деярли ишламайди. Бир оз ва қтдан сўнг касаллик сўнгги бос қичга ўтади, бунда СД4 лимфоцитлар сони 1мм қонда 50 ни ташкил этади. Бу бос қич 1-2 йил давом этади ва бемор ОИТС га ҳамроҳ ю қумли касалликлардан ёки саратон (рак) дан нобуд бўлади.
Касалликнинг ривожланиши беморларнинг индивидуал хусусиятларига боғли қ. Масалан, ҳамроҳ касалликлар СД4 лимфоцитлар даражаси 200 дан оши қ бўлганда ҳам билиниши мумкин- бунда ю қумли касалликнинг кечиши ОИТС ташхисини қўйиш учун етарли бўлади. Махсус даволанмаган беморлар 10-11 йил ичида, баъзан 1 йилдан сўнг вафот этишлари мумкин. ИИВ билан зарарланларнинг 4-7 % қонида эса СД4 лимфоцитлари меъёрий даражада 8 йилгача сақланиб, бемор 20 йил ҳаёт кечириши мумкин.
ОИТС га ҳамроҳ касалликлар
ОИТС билан оғриган беморлар айнан ИИВ билан зарарланганликлари учун эмас, балки ҳамроҳ касалликлардан вафот этадилар. Чунки бемор организми касалликларга қарши кураша олмайди ( касаллик қўзғатувчилар танада шунингдек, атроф-муҳитда бисёр бўлади). Ҳозирги ва қтда шундай касалликларнинг 25 таси маълум. Ушбу касалликларнинг исталган биттаси симптомлари билинса инсоннинг ОИТС га чалинганлиги ҳа қида шубҳа қилинади.
ОИТС га Pneumocystis carinii замбуруғи қўзғотадиган пневмония, бактериал пневмония, сил касалликлари ҳамроҳ бўлиши мумкин. Эрта симптоматик бос қичда замбуруғли ва бактериал инфекциялар менингит (ОИТС га чалинганларнинг 13 % касалланади) ва бош қа касалликларни қўзғатиши мумкин. Кечки симптоматик бос қичда Micobacteriym avium бактерияси безгак, анемия, ич кетиши касалликларини қўзғайди, бемор вазнини кескин йў қотади, баъзан асаб тизими ҳам ишдан чи қади.
ОИТС га чалинган беморлар орасида герпес гуруҳи вируслари қўзғайдиган касалликлар кенг тар қалган. Масалан, цитолигаловирус кўзни зарарлайди ва инсон кўр бўлиб қолиши мумкин. Шу гуруҳга мансуб бош қа вирус қон ҳужайраларига зарар етказади. Кўп беморларда саратон касалликлари ривожланади ( қонда В-ҳужайралар лимфомаси, қон томирлари саратони). Аввал терида сиёҳранг кўринишдаги тошмалар пайдо бўлади ва ичга уради-бемор оламдан кўз юмади.
Do'stlaringiz bilan baham: |
