Valeologiya asoslari

H a lq a r o x a yriya ja m g ‘arm alari 
— « S o g 'lo m a v lo d u c h u n » , 
«Ekosan», «Qizil yarim oy jam iyati» va x o tin -q iz lar q o ‘m itasi, «Ibn 
Sino», «Bolalar», «M ahalla», «N uroniy», «M eh r nuri», «Sen yolg'iz 
em assan», «K am olot yo sh lar ijtim o iy xarak ati», « M a ’naviyat va 
m a ’rifat» R e s p u b lik a m a rk a z i, «S O S — 0 ‘z b e k is to n b o la la r
s h a h a rc h a si» , «O ila» R e sp u b lik a ilm iy -a m a liy m ark a zi a h o lin i 
so g lo m lash tirish jarayonlariga y o 'n a ltirilg a n , b o lalar va o'sm irlarn i 
s o g io m qilib tarbiyalash aniq m aqsadga ega b o iib , ushbu asosda 
o ‘z faoliyatini rivojlantirm oqda.
2004-yil tashkil etilgan «Oydin hayot» Respublika m arkazi so g io m
turm ush tarzini ta r g lb etishning faol ishtirokchisiga aylandi. Boshqa 
nohukum at notijorat tashkilotlaridan farqli ravishda, jam g‘arm a faoliyati 
m ahallalar orqali s o g io m tu rm u sh tarzin i uzluksiz ta r g lb etish, 
u n in g h u d u d id a istiq o m a t q ila d ig a n la rn in g tib b iy m a d a n iy a tin i 
oshirish, m ahallada yashovchi h a r b ir kishi o 'z in in g va atrofidagilar 
salom atligiga ongli m unosabatni shakllantirishiga yo‘naltirilgan.
2005-yilning « S ih a t-salo m a tlik yili» deb e ’lon qilinishi bilan
b o g iiq lik d a Respublika V azirlar M ahk am asin in g s o g io m tu rm ush 
tarzi, aholi salom atligini m ustahkam lash, ularni jism o n iy m adaniyat 
va sport m ashg'ulotlariga keng jalb etish m asalalarini aks ettiruvchi 
«Sihat-salom atlik yili» Davlat dasturi 8 b o lim , 107 tad b ird an iborat 
b o iib , quyidagi vazifalarni bajarishga yo'naltirilg an:
— h ar bir kishining o 'z salom atligiga m as’uliyatli m u nosabatda 
b o lish , s o g io m turm ush tarzini yaratish, hayot faoliyatini ongli tashkil 
etish, y o m on odatlard an voz kechish, s o g io m b o lis h , jism o niy va 
m a ’naviy y etuklikka in tilish g a y o 'n a ltirilg a n h a y o tiy fao liy atin i 
shakllantirish;
~ q is h lo q la r d a y a s h o v c h i a h o lin in g g ig ie n ik b ilim la ri va 
madaniyatini rivojlantirish, yosh avlodning ongida shaxsiy gigiyenaning 
m uhim qoidalari va ularni bajarishning zarurligi h aq id a tu sh u n c h a lar 
hosil qilishda o ta - o n alar va pedagoglarning rolini oshirish;
~ giyohvandlik, kashandalik, sil kasalligi va O IT S n ing tarqalishiga 
qarshi kurash faoliyatini tashkil etish;
2 9

---

— nafaqachi va nogiron lar salom atligini m ustahkam lash, ularga 
tibbiy yordam k o ‘rsatishni yaxshilash, sanitar-tibb iy va k o m m u n al- 
m aishiy sohadagi xizm atlarni kengaytirish, keksa kishilarning s o g io m
va m unosib hayot kechirishlari u c h u n zaru r sharoitlarni yaratish 
b o ‘yicha cho ra-tad b irlarn i kuchaytirish;
— aholi keng qatlamlari salomatligini saqlash bo‘yicha sifatli tizim lam i 
yaratish, tibbiy muassasalarning m oddiy-texnik bazasini m ustahkamlash 
va rivojlantirish, ularni zamonaviy tashxis va tibbiy asbob-uskunalar 
bilan jihozlash bo'yicha chora-tadbirlarni amalga oshirish;
— tib b iy k a d rla rn i ta y y o rla sh m a la k a sin i o sh irish va q a y ta
tayyorlashni tashkil etish tizim larini yaratish;
— atrof-m uhitni m uhofaza qilishga qaratilgan ekologik 
m e ’y o r la m i 
am aliyotda jo riy etish va ah o lin i yuqum li kasalliklardan saqlash 
bo'yicha ko‘plab ishlar amalga oshirildi. 0 ‘zbekiston aholisida so g io m
turm ush tarzini yaratishga m ustahkam ishonch hosil b o ld i.
H ukum at to m o n id an am alga oshirilgan b arch a tad b irlar oilani 
m uqaddas deb biladigan, o n alar va ayollarni tab a rm k deya e ’tiro f 
e ta d ig a n , m illa t d av o m ch isi va d a v la t kelajagi sifa tid a b o la n i 
e ’zozlaydigan xalqim iz to m o n id an q o lla b -q u w a tla n a d i.
H ar bir ota-o n an i qanday qilib o ‘z farzandini s o g io m va b a q u w a t 
qilib o ‘stirish m asalasi o ‘ylantiradi. C hunki yosh bola hali hayotga 
m oslashm agan b o la d i. O ta -o n a lar o g l r vaziyatlarda farzandlarini 
shifokor huzuriga olib borg u nch a, bolaga qanday yordam berish 
kerakligini bilishlari zarur. B undan tashqari, h a r bir o ta -o n a va bola 
o ‘z oilasining nafaqat fiziologik, balki psixologik, em otsional, axloqiy, 
m a’naviy sam aradorligini saqlash u c h u n harakat qilishi lozim.
Bolani har to m onlam a tarbiyalash, uni jam iyat hayotiga tayyorlash 
jam iyat va oilaning birgalikda hal etadigan m uhim ijtim oiy vazifasi 
hisoblanib, o ta-o n a bolaning birinchi tarbiyachisi va ustozidir, dem ak, 
bola shaxsining shakllanishida ularning roli katta. O ta -o n a bilan 
kundalik m u lo q o td a b ola d un y o n i bilishni o ‘rganadi, k attalarg a 
ergashadi, hayotiy tajribani egallaydi, xulq-atvor norm a (m e’yor)larini 
o ‘zlashtiradi. Oilada bola dastlabki ijtimoiy tajriba, fuqarolik tuyg‘usini 
egallaydi.
Bu so had a 0 ‘zbekiston R espublikasida am alga oshirilayotgan 
c h o ra -ta d b irla r ich id a u n m ah su lo tla rin i boyitish asosida a h o li 
salom atligini m ustahkam lashga qaratilgan ishlar k atta o ‘rin tutad i.
3 0

---

M azkur m u am m o n i am aliy jih a td a n hal etishda bolalar va bola tu g ‘ish 
yoshidagi ayollar salom atligini yaxshilash, kam qonlikning oldini olish 
m aqsadida 2005-yilning avgustida 0 ‘zbekiston Respublikasi P reziden- 
tining «U nni boyitish bo ‘yicha milliy dastur» loyihasini am alga oshirish 
ch o ra-tad b irlari haqida»gi qarori m uhim aham iyat kasb etdi.
O 'zb ekiston d a ishlab chiqilgan sog'lom avlodni tarbiyalash g ‘oyasi 
faqatgina bizning davlatim izda em as, balki horijiy davlatlarda h am
m uayyan e ’tib o r qozondi. Y u N IS E F n in g 0 ‘zbekistondagi b o lala r 
vakillik jam g 'a rm a si, O ITS va tuberkulyozga qarshi global kurash 
b o 'y ic h a ja m g 'a rm a la r , G A U P , ja h o n riv o jlan ish b a n k i, O siyo 
rivojlanish bank i, sog'liqni saqlash b o 'y ich a xalqaro tash k ilo tlarn in g
m azk ur g 'o y a n i am alg a o sh irishg a q aratilg an ish lard ag i x alq aro
ham korligini alo h id a t a ’kidlab o 'tish zarur.
Shunday qilib, o 'tg a n davr m obaynida sog'lom avlodni tarbiyalash 
g'oyasining o 'z ig a xos nam unasi yaratildi h am d a bu an d o za k o 'p lab
davlatlarga yoyildi va u lar to m o n id a n q o 'lla b -q u w a tla n d i.
31

---