Valeologiya asoslari

0 ‘qituvchining valeologik faoliyatini tashkil etishning asosiy
prinsipial qoidalari. 
0 ‘qituvchining valeologik faoliyati, uning maqsadii 
t a ’lim m uassasasida valeologik m u h itn in g yaratilishida aks etadi. B ii 
m aqsadga erishish uchun o 'q itu v chilar quyidagi vazifalarni hal e tish i 
lozim:
— insonparv arlik t a ’lim i m aq sad lari bilan b o g iiq lik d a t a ’lin 
jaray on ini tashkil etish;
— o ‘quvchilarda so g io m lik n in g b arq aro r m otivatsiyalarini hosi
2 0

---

q ilish
ham d a u larn i s o g io m tu rm u sh tarziga o ‘rgatish;
— salom atlikni asraydigan t a ’lim iy m u h itn i yaratish;
— o ‘quvchilarda um um iy m ad an iyat va uning ajralm as qismi ~
salom atlik m adaniyatini shakllantirish;
— o 'q u v ch ilar salom atligini t a ’m inlash.
T a’lim muassasasi tizim ida b o lalar salom atligini t a ’m inlash o'quv- 
tarbiyajarayonini valeologik jo 'rlik d a olib borishni talab etadi. M azkur 
h a m o h a n g lik f a q a tg in a b o s h q a s ifa t d a r a j a l a r i d a b ilim la r n i 
egallashgagina emas, balki ta ’lim muassasasida ortiqcha topshiriqlarning 
o'quvchilar organizmiga salbiy ta ’sirini olib tashlashga yordam beruvchi 
ta iim n in g yangi m etod va shakllarini ishlab chiqish va q o ila n ilish in i 
taqazo etadi.
S o g liq n i saqlash nuqtai nazarid an pedagogik texnologiya quyidagi 
aniq tam oyillarga m uvofiq am aga oshirilishi kerak:
— o 'q u v ch ilarn in g yoshi, jin siy h am d a individual-tipologik o ‘ziga 
xosliklarini hisobga olish;
— so g io m lik darajasini hisobga olish;
— organizm ning oraliq holati va ishonchlilik darajasini hisobga olish;
— o 'q u v ch ilarn in g aqliy zo'riqislrlari va q attiq ch arch ashlarining 
oldini olish ham da ishonchlilikni oshirish mexanizmlarini faollashtirish;
— o 'q u v m otivlari va o ‘z - o ‘ziga t a ’lim berish (o ‘z -o ‘zini tarb iy a- 
lash)ga ishtiyoqni hosil qilish.
Yuqorida qayd etilgan prinsipial qoidalardan tashqari, salom atlikni 
saqlashga oid pedagogik tex n o lo g iy a ish lan m alarin in g x arak terli 
prinsiplari o'quvchilar organizm ining holatiga ijobiy t a ’sir ko'rsatuvchi 
ta ’lim texnologiyalarini aniqlashtirib beruvchi quyidagi qator talablarni 
shart qilib qo'yadi:
— gipokinez va uning o 'q u v ch ilarg a salbiy t a ’sirining oldini olish;
— o'q u v ch ilarn in g adekvat im k on iy atlari asosida to p sh iriq larn i 
shakllantirish;
— bilim larni egallash m asalalarini hal qilishda onglilik va faollik 
tamoyili (prinsipi)ga am al qilish;
~ borliqni hissiy bilishning em otsional-obrazli usuli bilan ta iim n in g
og'zaki vositalarini birga q o 'sh ib olib borish;
~ x a tti- h a r a k a tla r n i e rk in ta n la s h a so sid a o 'q u v c h ila r n in g
^ lan uvch an faolligi va ijodiy qo biliyatlarini rivojlantirish;
~~ ijobiy his-tuy g‘u (em otsiya) asosida t a ’lim ni tashkil etish.
2 1

---

Pedagogik texnologiyalarni muvaffaqiyatli q o ila sh m a ’lurn darajada 
o'qituvchi shaxsi, uning m ahorati, o ‘quvtarbiyaviy ishlarning o'quvchi- 
larga t a ’sir etish xarakteriga b og ‘liq bo'ladi.
Sog‘liqni saqlovchi im koniyatga D .B .E lkonin h a m d a V.V .D avi- 
dovlarning t a ’lim ni individuallashtirish tam oyilini kiritish m um kin. 
M azkur m eto dik ad an foydalanish o ‘quv-bilish faoliyatini m o'ljalga 
olishda salom atlik darajasi yom onlashgan kichik m aktab o ‘quvchilari 
im koniyatlarini hisobga olmaydi. Vaholanki, bunday bolalar an ’anaviy 
texnologiyalar asosida o ‘qitish bilan taqqoslaganda, k o 'p in c h a o ‘quv 
kuni yoki haftasini o ‘ta charchag an holda yakunlashadi. B undan 
shunday xulosaga kelish m um kinki, t a ’lim ni individuallashtirishning 
valeologik pozitsiyasi, ayniqsa, boshlang‘ich sinflarda, o'quvchilarning 
salom atlik holatini hisobga olishni shart deb q o ‘yadi.