Валентликлар

H	H	H	H	H	H	H
H

H



О

-Eriydi -oz eriydi -hech erimaydi -mavjud emas

ELEMENTLARNING ELEKTROMANFIYLIK QATORI

F, O, N, Cl, Br, I, S, C, Se, P, As, H, B, Si, Sn, Al, Li, Na, K

V odordning ishlatilish sohalari

Kimyoviy reaksiyalarning alomatlari

O’zgarmas tok

1. C₆H₁₂O₆  O₂  6CO₂  6H₂O–2950 kj mol; 2. 2H₂O  2H₂ O₂ – 572 kj


3. 6СO₂  6H₂O  C₆H₁₂O₆  6O₂ 4. 2HCl  Mg  MgCl₂  H₂ 


5. Ba(NO₃)₂  H₂SO₄  BaSO₄ + 2HNO₃ 6. Na₂SiO₃ + 2HCl  2NaCl + H₂SiO₃


7. CuO + H₂SO₄  CuSO₄ + H₂O 8. 3H₂ + N₂  2NH₃
Kimyoviy reaksiyalarning turlari




Kislotalar




Kislotalarning olinishi




K i s l o t a l a r n i n g t u z i l i sh i

Kislotalarning molekula formulasi	Kislota molekulasining tuzilish formulasi	Kislota qoldig’ining valentligi	Kislota hosil qilgan element atomoning valentligi
HNO3 HCl	O H – O –N O H - Cl	I [NO3] I [Cl]	Y H N O3 I H Cl
H2SO4 H2S	H –O - O S H –O - O H S H	II [SO4] II [S]	YI H2 S O4 II H2 S
H3PO4	H –O H –O – P = O H -O	III [P O4]	V H3 P O4

Kislotaarning metallarga ta’siri

Kislotalarning eng muhim kimyoviy xossalaridan biri metall bilan o’zaro ta’sirlashishidir.

Kislotalar bilan metall orasidagi kimyoviy reaksiyalarni ancha mukammal o’rgangan rus olimi N.N.Beketov metallarning kislotalar molekulasidan vodorodni va birikmalardan bir-birini siqib chiqarish qatorini tuzdi :


Li, Cs, К, Ca, Na, Mg, Al, Mn, Zn, Fe, Ni, Sn, Pb, H Cu, Hg, Ag, Pt, Au

Kislotalardan vodorodni, birikmalardan bir-birini siqib chiqadi kislotalardan vodorodni siqib chiqaradi

Vodorod o’zidan keyin (o’ng tomonda) joylashgan metallarni birikmalaridan siqib chiqaradi. Kimyoviy reaksiyalarning tenglamalarini tuzishda shu qatorga asoslanish lozim bo’ladi. Lekin metallar nitrat kislota HNO₃ bilan reaksiyaga kirishganda vodorod ajralmaydi:

4HNO₃ + Zn = Zn(NO₃)₂ + 2NO₂ + 2H₂O

kons.
Kislotalarning metall oksidlari bilan o’zaro ta’siri. Probirkaga mis (II) oksididan soling, uning ustiga sulfat kislota H₂SO₄ ning o’rtacha suyultirilgan eritmasidan 2 ml quyib chayqating. Reaksiya quyidagi tenglamaga muvofiq boradi:
CuO + H₂SO₄ = CuSO₄ + H₂O
Mis (II)-oksid sulfat kislota mis sulfat suv
Qora talqon modda
Boshqa kislotalar ham ko’pchilik metallarning oksidi bilan o’zaro ta’sir etadi. Reaksiya natijasida tuz va suv hosil bo'ladi.
2NaOH + H₂SO₄ = Na₂SO₄ + 2H₂
kislota va asos o’zaro reaksiyaga kirishganda tuz va suv hosil bo’ladigan reaksiyalar neytrallanish reaksiyasi deb ataladi.
Oksidlar, asoslar, kislotalar va tuzlar orasidagi genetik bog’lanish


1 4


2 3 6 5
I. 1. 3Fe + 2O₂ = Fe₃O₄ + Q 4. 4P + 5O₂ = 2P₂O₅ + Q
temir temir oksidi fosfor fosfor (V) oksidi


2. CuO + H₂O = Cu(OH)₂ 5. SO₃ + H₂O = H₂SO₄ + Q
mis(II)oksid mis(II)gidroksid oltingugurt sulfat
(VI)oksidi kislota
3. HCL + NaOH = NaCl + H₂O 6. Cu(OH)₂ + 2HNO₃ = Cu(NO₃)₂+ 2H₂O
natriy natriy nitrat mis(II)
gidroksid xlorid kislota nitrat


II. Ba — BaO — Ba(OH)₂ — BaCl₂ P — P₂O₅ — H₃PO₄ — Na₃PO₄
Anorganik moddalarning eng muhim sinflari o’rtasidagi
genetik bog’lanish




Oksidlar, asslar va kislotalar orasidagi o’zaro bog’liqligi


Oksidlar


Oksidlar – deb kislorodning barcha elementlar bilan hosil qilgan birikmalariga aytiladi. (tarkibi ikki elementdan tashkil topgan bo’lib biri kislorod bo’lgan murakkab birikmalar).




Oksidlar klassifikatsiyasi


M i s o l l a r
H o s i l b o’ l i s h i


Asoslar klassifikatsiyasi


A s o s l a r – deb tarkibida bir va undan ortiq ОН (gidroksil) guruh tutgan murakkab moddalarga aytiladi (asosli oksidlarning gidratlari deb ham aytiladi).


M i s o l l a r


H o s i l b o’ l i s h i
T u z l a r k l a s s i f i k a t s i y a s i

Т u z l а r –metall atomlari bilan kislota qoldig’idan tashkil topgan murakkab moddalarga aytiladi

Uglerodning tabiatda aylanishi


Azotning tabiatda aylanishi


M arten pechining tuzilishi
B
Beesemer konvertorining tuzilish sxemasi
ESSEMER KONVERTORI


O
ksidlanish-qaytarilish reaksiyalari
Elektroliz
E lektrolizning mohiyati
Kimyoviy moddalarning xossalari
Moddalarning eng muhim fizikaviy xossalari
Hozirgi vaqtda tabiatda uchraydigan va kimyoviy yo’l bilan hosil qiladigan moddaarning soni 20000000 dan ortiq. Ayrim ma'lumotlarga qaraganda, dunyo bo’yicha bir yilda 500 000 ga yaqin kimyoviy modda kashf qilinmoqda. Ularning bir qismi tabiiy moddalardan ajratib olinsa, ikkinchi bir qismi tabiatda uchramaydi, ular kimyoviy yo’l bilan sintez qilinadi. shulardan 4000 tasi dori-darmon, 1500 tasi pestisid (hasharotlarga qarshi ishlatilishi mumkin bo’lgan modda), 38000 tasi tirik organizmlar uchun zararli moddalar va hokazo...