Komputer injineringi

Toshkent axborot texnologiyalari
universiteti Farg’ona filiali Komputer
injineringi fakulteti
“Komputer injineringi”
yo’nalishi 611-21 guruh talabasi
Xoshimov Abdulazizning
Akademik yozuv
fanidan mustaqil ishi

Tuzlar
Reja :

1. 
   Tuzlar tarkibi , tuzlishi va nomlanishi.
   
2. 
   Tuzlarning olinishi va xossalari.
   
3. 
   Eng muhim tuzlarning ishlatilishi.
   

Tuzlar tarkibi , tuzlishi va nomlanishi
Tuzlar deb metal atomlari ( yoki ammoniy ) va kislota qoldig’idan iborat bo’lgan murakkab moddalarga aytiladi.
Tuzlar kislata vodorodining metal atomiga yoki asos gidroksidining kislata qoldig’iga almashishidan hosil bo’ladi.
Tuzlarning umumiy fo’rmulasi tarzida ifodalanadi.
Bu yerda:
M - metal atomlari ( yoki ammoniy );
K - kislota qoldig’i;
n - kislota qoldig’ining valentligi;
m - metal atomi valentligi.
Tuzlar o’rta, asosli, nordon tuzlarga bo’linadi va ular shunga monand ravishda nomlanadi.

1. 
   Orta tuzlar nomi o’zgarmas valentlik metallar uchun “ metal atomi nomi + kislota qoldig’i nomi ” shaklida yasaladi.Agar metall atomi o’zgaruvchan valentli bo’lsa va bir necha xil tuzlar hosil qilsa, metal atomi nomidan so’ng uning valentligi qavs ichida rim raqami bilan ko’rsatiladi va qavsdan keyin chiziqcha qo’yiladi hamda kislata qoldig’i nomi yoziladi: .
   
2. 
   Nordon tuzlar nomi o’zgarmas valentlik metallar uchun o’rta tuz nomi o’rtasiga “ gidro ” so’zi qo’shilib, “ metal atomi nomi + gidro + kislota qoldig’i nomi ” shaklida yasaladi.
   

Agar metall atomi o’zgaruvchan valentli bo’lsa va bir necha xil tuzlar hosil qilsa, metal atomi nomidan so’ng uning valentligi qavs ichida rim raqami bilan ko’rsatiladi va qavsdan keyin chiziqcha qo’yiladi hamda “ gidro ” so’zi va kislata qoldig’i nomi yoziladi: .

3. 
   Asosli tuzlar nomi o’zgarmas valentlik metallar uchun o’rta tuz nomi o’rtasiga “ gidrokso ” so’zi qo’shilib, “ metal atomi nomi + gidrokso + kislota qoldig’i nomi ” shaklida yasaladi.
   

Agar metall atomi o’zgaruvchan valentli bo’lsa va bir necha xil tuzlar hosil qilsa, metal atomi nomidan so’ng uning valentligi qavs ichida rim raqami bilan ko’rsatiladi va qavsdan keyin chiziqcha qo’yiladi hamda “ gidrokso ” so’zi va kislata qoldig’i nomi yoziladi: .
Tuzlar orasida ikki tuzning birgalikda uchrab turish holati ham ma’lum bo’lib, bunday tuzlarni qo’sh tuzlar deb ataladi va kimyoviy formulalari qo’shilib yozilishi ham, alohida yozilishi ham mumkin.
Masalan: kaliy-aluminiy sulfat ( achchiqtosh ) yoki *
Qizilqon tuzi - ], Sariqqon tuzi - ] komplekis tuzlar.