V. V. Mayskiy

Analgeziya bosqichi 
– hushi saqlangan holatda 
ogʻriq sezish
hissi yoʻqoladi. Arterial 
bosim, nafas olishi va puls kam miqdorda oʻzgaradi.
Qoʻzgʻalish bosqichi
– hushning toʻliq yoʻqolishi, shu bilan birgalikda markaziy nerv 
sistemasining bir qancha funksiyalari faollashadi. Koʻpgina bemorlarda rivojlanadigan nutq 
va harakat funksiyasining qoʻzgʻalishi yuzaga keladi (ular soʻkinishi mumkin). Mushaklar 
tonusi birdaniga ortadi, yoʻtal hamda qayt qilish reflekslari kuchayadi (qayt qilishi mumkin). 
Nafas va puls tezlashadi, arterial bosim koʻtariladi. Qoʻzgʻaluvchanlikning yuzaga kelishi 
bosh miya poʻstlogʻidagi tormozlovchi ta‘sir bilan bogʻlangan.
Xirurgik narkoz bosqichi
– dietil efirning tormozlovchi ta‘siri chuqurlashadi. Reflekslar 
hosil boʻlishi pasayadi, mushak tonusi pasayadi. Nafas olish sustlashadi, arterial bosim 
stabillashadi. 
Bu bosqichda 4 ta daraja farqlanadi: 
• yengil narkoz
• oʻrtacha narkoz
• chuqur narkoz
• juda chuqur narkoz.
Narkoz oxirida markaziy nerv sistemasi funksiyalari qayta tiklanadi. Qayta tiklanish tez (20-
40-minutda) uzoq (bir necha soat) davom etadi. 2 va 3 chi daraja eng optimal hisoblanadi 
narkoz uchun. 
Agonal bosqich
– dietil efir dozasi oshirib yuborilganda nafas va qon-tomir markazlari ishi 
sekinlashadi. Nafas kam va yuzaki boʻladi. Puls tez va kuchsiz. Arterial bosim birdaniga 
pasayadi. Terida va shilliq qavatlarda sianoz yuzaga keladi. Koʻz qorachigʻi maksimal 
kengayadi. Oʻlim yuzaga kelishi, yurak yetishmovchiligi va nafas olish toʻxtashi bilan 
bogʻliq. Dietil efir-faol narkotik vosita. Dietil efir bugʻining minimal alveolar 
konsentratsiyasi foiz hajmida, 50% bemorlarda ogʻriq sezish hisobiga yuzaga kelgan 
harakatlarni susaytiradi, - MAK (MAC – minimum alveolar concentration) 1.9 % ga teng. 
Dietil efir yaqqol analgeziya va miorelaksatsiya chaqiradi. 
Narkotik kengligi
( narkotik 
konsentratsiyasi va nafasni sekinlashtiruvchi konsentratsiyasi orasidagi diapazon) dietil 

---

144 
Manbaa:
@pharma_baza
efirda ancha ahamiyatga ega. Bu koʻpgina holatlarda efirli narkoz oʻtkazishda oddiy 
maskalar yordam beradi. 
Dietil efirning quyidagi nojoʻya ta‘sirlarini yuzaga keltiradi: 
Nafas yoʻlini qitiqlaydi- buning natijasida soʻlak bezlari va bronxial bezlar sekretsiyasi 
tezlashadi; laringospazm yuzaga kelishi mumkin, reflektor bridikardiya, qayt qilish; 
Yaqqol va uzoq davom etuvchi qoʻzgʻaluvchanlik dietil efirning ta‘siriga xos. 
Narkozdan chiqishda koʻngil aynishi va qayt qilish mumkin.
Narkoz efiri bugʻi tez alangalanishi va havo bilan portlash xavfini yuzaga keltiradi. 
Hozirgi vaqtda dietil efiri narkoz uchun kam qoʻllaniladi. Ingalatsion narkoz uchun 
alangalanmaydigan moddalarni qidirish natijasida galogen saqlovchi uglevodorodlar, 
narkotik xususiyatlarni namoyon qiladigan -